Najnowsze badania dostarczają interesujących informacji na temat wpływu mikroskładników odżywczych na depresję, wskazując, że żelazo i witamina D mogą działać ochronnie, podczas gdy nadmiar selenu i magnezu może zwiększać ryzyko zaburzeń nastroju. Odkrycia te rzucają nowe światło na związek między dietą a zdrowiem psychicznym, co może mieć istotne znaczenie w profilaktyce i leczeniu depresji.
Mikroskładniki a depresja
Mikroskładniki, takie jak witaminy i minerały, są kluczowe dla zdrowia fizycznego, ale ich rola w zdrowiu psychicznym jest wciąż nie do końca zrozumiała. W miarę jak rośnie konsumpcja przetworzonej żywności na całym świecie, niedobory mikroskładników mogą stać się coraz bardziej powszechne, co ma istotne konsekwencje dla zdrowia publicznego, w tym dla zdrowia psychicznego.
W kilku badaniach zwrócono uwagę na rolę mikroskładników w rozwoju dużych zaburzeń depresyjnych (MDD), które stają się coraz bardziej powszechne. Mikroskładniki odżywcze są niezbędne w wielu procesach neurologicznych i endokrynologicznych, co sugeruje, że mają one wpływ na ryzyko depresji. Jednak badania te często spotykają się z problemami związanymi z czynnikami zakłócającymi, możliwością odwrotnej zależności przyczynowej oraz zjawiskiem selektywnego publikowania wyników.
Rola badań metodą randomizacji Mendlowskiej
Standardowe badania kliniczne dotyczące suplementacji mikroskładników bywają kosztowne i wymagają dużej liczby uczestników, aby wykazać ich potencjalnie niewielki wpływ na zdrowie. Badania z użyciem randomizacji Mendlowskiej (MR) oferują alternatywę, wykorzystując polimorfizmy pojedynczych nukleotydów (SNPs) jako zmienne zastępujące modyfikowalne czynniki ryzyka. Dzięki temu można zmniejszyć ryzyko wpływu czynników zakłócających oraz odwróconej zależności przyczynowej, co często jest problemem w tradycyjnych badaniach epidemiologicznych.
W porównaniu z dobrze udokumentowanym związkiem między spożyciem węglowodanów i tłuszczów a ryzykiem depresji, wcześniejsze badania miały trudności z jednoznacznym określeniem wpływu niedoborów mikroskładników na depresję. Brak wykazanych zależności w tych badaniach może wynikać z różnic w populacjach badanych lub z niewystarczającej liczby uczestników.
Przebieg badania
Celem najnowszego badania było określenie przyczynowych zależności między czternastoma mikroskładnikami a dużymi zaburzeniami depresyjnymi (MDD) oraz ich najbardziej przewlekłą formą, czyli nawracającymi dużymi zaburzeniami depresyjnymi (rMDD). Dane pochodziły z badań asocjacyjnych całego genomu (GWAS), które obejmowały 116 209 przypadków i 314 566 osób z grupy kontrolnej dla MDD oraz 17 451 przypadków i 62 482 osób z grupy kontrolnej dla rMDD.
Wykorzystując techniki randomizacji Mendlowskiej, nie stwierdzono bezpośrednich związków między poziomami mikroskładników a występowaniem MDD lub rMDD. Jednak gdy do analizy włączono genetycznie skorelowane warianty, odkryto przyczynowe zależności dla pięciu mikroskładników w odniesieniu do depresji.
Ochronne mikroskładniki
Trzy mikroskładniki odżywcze miały działanie ochronne przed rMDD: żelazo w surowicy, miedź w erytrocytach oraz witamina D. Każdy wzrost o jednostkę odchylenia standardowego (SD) poziomu żelaza w surowicy wiązał się z 10-procentowym zmniejszeniem ryzyka rMDD. Podobnie, miedź była związana z 3-procentowym spadkiem ryzyka, a witamina D z 20-procentowym zmniejszeniem ryzyka rMDD.
Te związki przyczynowe zostały wzmocnione przez funkcje metaboliczne związanych wariantów genetycznych, co potwierdza kluczową rolę żelaza i witaminy D w zapobieganiu depresji. Z kolei wysoki poziom selenu w surowicy zwiększał ryzyko wystąpienia MDD o 3% na każdą jednostkę SD.
Ujemne skutki nadmiaru selenu i magnezu
Ryzyko rMDD wzrastało o 8% i 21% na każdą jednostkę SD wzrostu poziomu selenu i magnezu w surowicy, jednak te efekty były niekonsekwentne i dotyczyły wariantów genetycznych bez ustalonej funkcji. Wyniki te sugerują, że nadmierne spożycie tych mikroskładników może niekorzystnie wpływać na zdrowie psychiczne.
Wykluczenie odwrotnej zależności przyczynowej
W analizie odwrotnej randomizacji Mendlowskiej, gdzie MDD było traktowane jako czynnik ekspozycji, odkryto słaby związek między rozwojem MDD a obniżonym poziomem witaminy D oraz podwyższonym poziomem selenu. Wyniki te sugerują potrzebę dalszych badań, aby w pełni zrozumieć przyczynowe związki między mikroskładnikami a depresją.
Wnioski
Odkryte zależności między poziomami żelaza, miedzi i witaminy D a zmniejszonym ryzykiem MDD i rMDD sugerują, że te składniki odżywcze mogą działać ochronnie przed depresją. Z kolei nadmiar selenu i magnezu może zwiększać ryzyko wystąpienia depresji.
Jednak wciąż brakuje narzędzi genetycznych, które byłyby w stanie z wystarczającą mocą wykrywać niewielkie, ale istotne przyczynowe efekty mikroskładników na depresję. Przyszłe badania powinny mieć na celu zapewnienie odpowiedniej liczby uczestników, aby wyłapać te efekty. Ważne jest również, aby zwrócić uwagę na możliwe negatywne skutki nadmiernych poziomów pewnych mikroskładników i unikać ich przekraczania w suplementacji.
