Nowe spojrzenie na powiadomienia o wykorzystaniu sztucznej inteligencji w opiece zdrowotnej
Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych jasno pokazują, że społeczeństwo oczekuje większej przejrzystości w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji (AI) w systemach opieki zdrowotnej. Aż 63% dorosłych uznało informowanie o zastosowaniu AI za „bardzo ważne”. Ich odpowiedzi jednak różniły się w zależności od wieku, płci, wykształcenia i pochodzenia etnicznego, co rzuca nowe światło na wyzwania związane z etycznym wdrażaniem tej technologii.
Dlaczego powiadamianie pacjentów jest tak istotne?
Powiadomienie pacjenta to kluczowy element etyki w badaniach naukowych i praktyce klinicznej. Jest ono rdzeniem pojęcia świadomej zgody, a także fundamentem ustaw dotyczących ochrony danych osobowych. Sztuczna inteligencja, która coraz śmielej wkracza w różne sektory, w tym w opiekę zdrowotną, wymaga specjalnego podejścia do przejrzystości jej wykorzystania.
Eksperci w dziedzinie etyki AI podkreślają, że informowanie pacjentów o zastosowaniu tych technologii to nie tylko kwestia standardów, ale też budowania zaufania. Obecnie jednak w systemach zdrowotnych brakuje jednolitych procedur dotyczących tego, w jaki sposób i w jakich okolicznościach informować pacjentów. Wyniki badań mogą pomóc w stworzeniu klarownych wytycznych dla systemów zdrowotnych i decydentów w tej dziedzinie.
Jak przeprowadzono badanie?
W 2023 roku naukowcy zrealizowali sondaż, którego celem było zrozumienie opinii społeczeństwa na temat wykorzystywania sztucznej inteligencji w usługach medycznych. W ramach badania uczestnikom pokazano krótki film wyjaśniający sposób działania AI w opiece zdrowotnej, a następnie zadano pytania odzwierciedlające różne scenariusze związane z tą technologią. Metodologia i treści ankiety zostały dokładnie zweryfikowane przy wykorzystaniu opinii ekspertów oraz wywiadów kognitywnych z uczestnikami.
W badaniu uczestniczyło 2021 dorosłych osób o różnym wykształceniu, wieku, płci i pochodzeniu etnicznym. Aby lepiej uchwycić zróżnicowane perspektywy, naukowcy celowo uwzględnili większy udział przedstawicieli mniejszości etnicznych, takich jak osoby hiszpańskojęzyczne i czarnoskóre, co pozwoliło na dokładniejszą analizę różnic międzypokoleniowych i demograficznych.
Respondenci oceniali, jak istotne jest dla nich informowanie o wykorzystaniu AI w opiece zdrowotnej, w czterostopniowej skali. Wyniki zostały następnie skorygowane w oparciu o dane demograficzne.
Różnice w preferencjach społecznych
Średnia odpowiedź respondentów wyniosła 3,39 na 4 możliwe punkty, co wskazuje na silne poparcie dla powiadamiania o wykorzystaniu AI. Wyraźna większość, bo aż 63% badanych, uznała ten temat za „bardzo ważny”, podczas gdy mniej niż 5% uważało go za „zupełnie nieistotny”.
Interesujące różnice ujawniły się jednak w zależności od grup demograficznych. Kobiety przywiązywały większą wagę do powiadomień niż mężczyźni, uzyskując średni wynik 3,45 w porównaniu do 3,32 w grupie mężczyzn. Starsi dorośli, szczególnie osoby powyżej 60. roku życia, byli najbardziej zainteresowani powiadamianiem, z wynikiem średnim 3,57. W przeciwieństwie do nich, młodsze osoby w wieku od 18 do 29 lat oceniły tę kwestię na 3,14.
Podobne różnice pojawiły się w analizie etnicznej. Najwyższą ocenę notifikacji przypisywali biali nie-latynoscy (3,46), podczas gdy respondenci latynoscy oceniali swoją potrzebę informacji na 3,28, a osoby czarnoskóre na 3,21.
Wykształcenie również było istotnym czynnikiem. Respondenci z wyższym wykształceniem (np. magisterskim lub podyplomowym) uznawali powiadomienia za najbardziej wartościowe, podczas gdy osoby bez ukończonej szkoły średniej traktowały tę kwestię mniej priorytetowo.
Wnioski i rekomendacje
Badania potwierdziły, że społeczeństwo oczekuje jasnych zasad dotyczących powiadamiania o użyciu AI w zdrowiu publicznym, sugerując, że potrzeba przejrzystości jest głęboko zakorzeniona. Oczekiwania szczególnie starszego pokolenia czy grup społecznych z wyższym wykształceniem powinny być uwzględniane w procesach decyzyjnych dotyczących wdrożenia rozwiązań AI w medycynie.
Warto również zaznaczyć, że różnice demograficzne nakładają na instytucje zdrowotne obowiązek wzięcia pod uwagę kontekstu historycznych nierówności społecznych. Kobiety, które wykazały większą troskę o powiadamianie, oraz grupy etniczne, takie jak osoby czarnoskóre czy latynoskie, mogą wymagać bardziej szczegółowego podejścia w rozmowach na temat zastosowania tej technologii.
Ostatecznie przejrzystość w korzystaniu z AI to nie tylko obowiązek względem pacjentów, ale także sposób na zbudowanie zaufania do szybko rozwijającego się obszaru technologii medycznych. Kluczowy będzie udział szerokiego grona interesariuszy, w tym pacjentów i ekspertów, w celu wypracowania wspólnych strategii wdrażania, które będą uwzględniać różnorodne potrzeby i oczekiwania społeczne.
