Odkryto nowy gatunek dzbaneczników – jedną z największych i najbardziej nietypowych roślin mięsożernych, jaką kiedykolwiek znaleziono. Roślina ta, o nazwie naukowej Nepenthes pongoides, została zidentyfikowana na dzikim wzgórzu w Borneo, w Malezji, urzekając badaczy swoim unikalnym wyglądem i kształtem. To wyjątkowe odkrycie przyciągnęło uwagę ekologów i botaników, stawiając ponadto pytania o ochronę tego niezwykłego gatunku.
Najbardziej charakterystycznym elementem tego gatunku są jego liście pokryte gęstymi, rudo-pomarańczowymi włoskami, które przywodzą na myśl sierść lokalnych orangutanów z gatunku Pongo pygmaeus, zamieszkujących również obszar pasma górskiego Meliau w centralnej części stanu Sabah. To właśnie ta cecha zainspirowała zespół naukowców, który wyruszył na swoją ekspedycję w maju 2023 roku, do nadania roślinie nazwy nawiązującej do tych majestatycznych małp.
Jak powiedział Alastair Robinson z Królewskich Ogrodów Botanicznych w Melbourne, kolor włosków Nepenthes pongoides jest niemal identyczny jak kolor futra orangutanów, a cała roślina przypomina „silnie owłosioną pierś mężczyzny”. Chociaż budzi uśmiech, takie porównanie podkreśla unikalność nowego gatunku i jego naturalne piękno. Robinson zaproponował, aby dzbanecznik był potocznie nazywany „dzbanecznikiem orangutanowym”.
Niepokojące jednak jest to, że w czasie dwóch wypraw badawczych zespół zdołał znaleźć jedynie 39 egzemplarzy tej rośliny. To niewielka liczba wskazuje, że gatunek jest niezwykle narażony na wyginięcie, szczególnie w obliczu działalności kłusowników, którym zdarza się zbierać te rośliny w celach komercyjnych. Już przed dotarciem na miejsce badacze zauważyli ślady po wcześniejszych wizytach nielegalnych zbieraczy.
Nepenthes pongoides należy do rodzaju Nepenthes, obejmującego jedne z najbardziej fascynujących roślin mięsożernych świata. Są one powszechnie występujące w tropikalnej Azji Południowo-Wschodniej i w części Pacyfiku, a obecnie znanych jest ponad 160 gatunków. Mimo że ich przystosowanie do przechwytywania i trawienia ofiar jest imponujące, rośliny te padają także ofiarą działalności człowieka. Ich piękne, przypominające dzbany liście często trafiają na czarny rynek, gdzie są sprzedawane kolekcjonerom.
Naturalne środowisko Nepenthes pongoides w obrębie gór Borneo jest wyjątkowe. Wysokość blisko 300 metrów nad poziomem morza i brak stale płynącej wody sprawia, że dzbanki roślin stają się cennym źródłem wody dla lokalnych zwierząt. Ich dzbanki mogą osiągać długość nawet 45 cm, mieszcząc ponad 2 litry wody. Robinson porównał je do „małych niezależnych ekosystemów”, co jeszcze bardziej podkreśla ich biologiczną wartość dla otaczającego świata przyrody.
Nowo odkryty gatunek dzbanecznika został pierwszy raz sfotografowany już w 2004 roku, ale dopiero niedawno poprawnie go sklasyfikowano. Wcześniej błędnie przypisano mu cechy innego, już znanego gatunku. „Od lat badam dzbaneczniki na Borneo i ten jest najdziwniej owłosionym, jaki kiedykolwiek widziałam,” przyznała Alviana Damit z Centrum Badań nad Lasami w Sandakan. „Nadanie mu nazwy na cześć orangutana to idealny hołd wobec natury i kultury tego miejsca.”
Ochrona Nepenthes pongoides wymaga pilnych działań. Naukowcy podkreślają, że zachowanie tej niezwykłej rośliny nie tylko przyczyni się do ochrony jej populacji, ale również wpłynie na zachowanie równowagi w ekosystemie, który współdzieli z innymi organizmami w jednym z najbardziej bioróżnorodnych obszarów naszej planety.
