W świecie onkologii, w którym czas jest często najcenniejszą walutą, naukowcy z Kimmel Cancer Center przy Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa opracowali nowatorskie rozwiązanie oparte na sztucznej inteligencji, które może zrewolucjonizować sposób monitorowania terapii raka trzustki. Dzięki technice nazwanej ARTEMIS-DELFI możliwe jest wykrywanie w krwiobiegu fragmentów DNA pochodzących z nowotworu, co pozwala znacznie szybciej i precyzyjniej określić, czy leczenie przynosi efekty.
Nowa metoda została przetestowana na próbkach krwi pacjentów biorących udział w dwóch dużych badaniach klinicznych skupiających się na leczeniu raka trzustki. Wyniki okazały się obiecujące – ARTEMIS-DELFI pozwala rozpoznać reakcję organizmu na terapię już po kilku tygodniach od jej rozpoczęcia, co jest ogromnym krokiem naprzód w porównaniu z tradycyjnymi metodami, takimi jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Co więcej, ARTEMIS-DELFI okazał się skuteczniejszy niż inne stosowane testy molekularne i obrazy kliniczne oceniane po dwóch miesiącach terapii.
Największą zaletą ARTEMIS-DELFI jest jego prostota i uniwersalność. W odróżnieniu od drugiej testowanej metody – WGMAF, która wymagała danych z biopsji guza – ARTEMIS-DELFI analizuje wyłącznie fragmenty pozakomórkowego DNA (cfDNA) w próbkach krwi. Dzięki wykorzystaniu uczenia maszynowego, system ten „przegląda” miliony fragmentów DNA w poszukiwaniu charakterystycznych zmian i wzorców pęknięć wskazujących na obecność nowotworu oraz reakcję organizmu na leczenie.
Dr Victor Velculescu, współautor badania i dyrektor ds. genetyki nowotworowej i epigenetyki, zwraca uwagę, że skuteczne monitorowanie terapii raka trzustki jest szczególnie ważne, ponieważ większość pacjentów diagnozowana jest na późnym etapie choroby, kiedy rozprzestrzenianie się nowotworu może być niezwykle szybkie. Szybka identyfikacja nieskuteczności terapii umożliwia lekarzom szybsze przestawienie pacjenta na inne, być może bardziej skuteczne leczenie.
Tradycyjne techniki obrazowe często zawodzą w precyzyjnym określeniu odpowiedzi na immunoterapie, ponieważ zmiany w wyglądzie guza nie zawsze odzwierciedlają rzeczywisty efekt leczenia. Obie testowane metody – ARTEMIS-DELFI oraz WGMAF – były skuteczne w wykrywaniu odpowiedzi na leczenie, jednak w przypadku WGMAF pełna analiza możliwa była tylko wtedy, gdy pobrano odpowiednią próbkę guza. Dla wielu pacjentów stan zdrowia nie pozwalał na wykonanie biopsji lub biopsja zawierała zbyt mało komórek rakowych, by uzyskać sensowne wyniki.
Ciekawą cechą ARTEMIS-DELFI jest to, że można go zastosować praktycznie u każdego pacjenta – nie jest uzależniony od dostępności tkanki nowotworowej. W jednym z badań klinicznych – PACTO – wykazano, że technika ta jest w stanie wykryć skuteczność terapii już po czterech tygodniach od jej rozpoczęcia. To rozwiązanie może umożliwić tzw. podejście fast-fail, czyli szybkiego wykrywania nieskuteczności leczenia i wprowadzania lepszych alternatyw.
Nad chodzącą na tym polu przyszłością czuwa również Carolyn Hruban, współautorka badania, która twierdzi, że prostota, niższy koszt i szeroka zastosowalność ARTEMIS-DELFI czynią go doskonałym narzędziem nie tylko w raku trzustki, ale być może również w terapii innych nowotworów. Podobne podejścia zostały już przetestowane, m.in. w leczeniu raka jelita grubego, gdzie zmodyfikowana technika DELFI-TF również wykazała istotne korzyści w monitorowaniu odpowiedzi na leczenie.
Dalsze badania zespołu skupiają się na sprawdzeniu, czy wykorzystanie ARTEMIS-DELFI jako narzędzia wspomagającego decyzje lekarzy rzeczywiście przyczyni się do szybszego doboru skutecznego leczenia i poprawy ogólnych wyników terapii. Jeżeli wyniki te się potwierdzą, możemy mówić o punkcie zwrotnym w onkologii personalizowanej, gdzie leczenie nowotworów będzie szybciej dostosowywane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
ARTEMIS-DELFI to nie tylko kolejny test diagnostyczny. To nowa jakość w podejściu do leczenia nowotworów – technologia, która może uratować życie poprzez skrócenie czasu potrzebnego na podejmowanie kluczowych decyzji terapeutycznych.