Podczas II wojny światowej i w latach powojennych w Wielkiej Brytanii wprowadzono racjonowanie cukru, co nieoczekiwanie przyczyniło się do poprawy zdrowia osób poczętych w tym okresie. Badania sugerują, że ograniczenie spożycia cukru w pierwszych latach życia może zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób takich jak cukrzyca typu 2 i nadciśnienie w późniejszym wieku.
Wpływ cukru na zdrowie prenatalne i wczesne dzieciństwo
Dotychczasowe badania wykazały, że dieta bogata w cukier w okresie ciąży może zwiększać ryzyko otyłości u potomstwa, co z kolei prowadzi do wyższego ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2 oraz nadciśnienie. Jednakże, bezpośredni związek przyczynowy między spożyciem cukru a tymi chorobami nie jest jeszcze całkowicie jasny. Zrozumienie tego związku jest trudne, ponieważ trudno byłoby zmusić ludzi do przestrzegania określonych diet w kontrolowanych warunkach. Dlatego badacze często poszukują naturalnych eksperymentów, które mogą dostarczyć cennych danych do analizy.
Wojenne racjonowanie jako naturalny eksperyment
W tym kontekście, badacze z Uniwersytetu Południowej Kalifornii, pod kierownictwem dr Tadei Gracner, postanowili przeanalizować wpływ racjonowania cukru w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1953. Na początku 1940 roku, kilka miesięcy po wybuchu wojny, rząd brytyjski wprowadził racjonowanie żywności, co obejmowało m.in. ograniczenie spożycia cukru do około 40 gramów dziennie dla dorosłych. Po zakończeniu racjonowania we wrześniu 1953 roku, konsumpcja cukru wzrosła niemal dwukrotnie.
Analiza danych
Zespół Gracner przeanalizował dane zdrowotne ponad 38 tysięcy osób uczestniczących w projekcie UK Biobank w latach 2006-2019. Badani mieli wówczas od 51 do 66 lat i byli poczęci w latach, gdy racjonowanie cukru było nadal w mocy, co oznacza, że byli narażeni na jego ograniczoną konsumpcję w łonie matki oraz we wczesnych latach życia. Dla porównania, zespół badaczy przyjrzał się również danym 22 tysięcy osób poczętych po zakończeniu racjonowania, gdy spożycie cukru gwałtownie wzrosło.
Wyniki badań
W obu grupach odnotowano łącznie ponad 3900 przypadków cukrzycy typu 2 oraz 19 600 przypadków nadciśnienia, ale osoby poczęte w okresie racjonowania miały znacznie mniejsze ryzyko zachorowania na te choroby. Osoby narażone na ograniczone spożycie cukru miały o 35% mniejsze ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 przed 60. rokiem życia, a w przypadku tych, u których choroba się rozwinęła, diagnoza była odkładana średnio o cztery lata. W przypadku nadciśnienia, osoby z tej grupy miały o 20% mniejsze ryzyko zachorowania, a choroba pojawiała się średnio dwa lata później niż u osób poczętych po zakończeniu racjonowania.
Znaczenie ograniczenia cukru
Chociaż racjonowanie dotyczyło wielu produktów spożywczych, to właśnie redukcja spożycia cukru wydaje się kluczowa dla lepszego zdrowia osób poczętych w tym okresie. Dieta w czasie racjonowania była nadal zbilansowana pod względem innych składników odżywczych, takich jak tłuszcze, białka czy węglowodany, a różnica dotyczyła głównie spożycia cukru. Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że wczesna ekspozycja na mniejsze ilości cukru mogła zmniejszyć preferencje smakowe na słodkie potrawy na całe życie. Inną hipotezą jest możliwość wystąpienia zmian epigenetycznych, które wpłynęły na regulację poziomu cukru we krwi, zwiększając ryzyko cukrzycy i nadciśnienia u tych, którzy byli bardziej narażeni na większe spożycie cukru.
Kalorie czy cukier?
Niektórzy eksperci, jak Scott Montgomery z Uniwersytetu Örebro w Szwecji, sugerują, że zdrowotne korzyści mogły wynikać nie tyle z ograniczenia samego cukru, co z ogólnej redukcji spożycia kalorii. W czasie racjonowania Brytyjczycy spożywali średnio o 100 kalorii mniej dziennie. Ludzie poczęci w tym okresie mieli również o 30% mniejsze ryzyko otyłości w porównaniu z osobami urodzonymi po zakończeniu racjonowania, co wskazuje na rolę ogólnego deficytu energetycznego.
Wnioski
Niezależnie od tego, czy kluczowym czynnikiem było samo ograniczenie cukru, czy ogólnie mniejsza podaż kalorii, wyniki badań wskazują na korzyści płynące z racjonalnego podejścia do spożycia cukru. Brytyjskie wytyczne dotyczące spożycia cukru zalecają dzienną dawkę podobną do tej z czasów racjonowania, czyli około 30 gramów. Niestety, dzisiejsze spożycie cukru znacznie przekracza te zalecenia, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych. Dlatego warto zastanowić się nad ograniczeniem cukru w diecie i dążeniem do bardziej zrównoważonych nawyków żywieniowych.
„Ludzie powinni zdecydowanie dążyć do redukcji spożycia cukru do zalecanych poziomów” – podkreśla Montgomery, zachęcając do świadomego podejścia do diety, która może przynieść długotrwałe korzyści zdrowotne.
