Najbardziej wszechstronne badanie genetyczne dotyczące najwcześniejszych społeczności rolniczych w Europie rzuca nowe światło na ich strukturę społeczną. Wyniki wskazują, że te starożytne grupy żyły w warunkach braku hierarchii społecznej i nierówności. Badania, przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Wiedeńskiego oraz Uniwersytetu Harvarda, dostarczają bezprecedensowych dowodów na to, że społeczeństwa te zarządzały zasobami i możliwościami w sposób równy dla wszystkich członków, podważając tradycyjne założenia na temat wczesnych cywilizacji ludzkich.
Równość w pierwszych społecznościach rolniczych
Około 8000 lat temu, gdy rolnictwo zaczęło rozprzestrzeniać się po Europie Środkowej, ludzie kultury ceramiki wstęgowej rytej (Linearbandkeramik, LBK) tworzyli osady, które na zawsze zmieniły oblicze kontynentu. Dzięki największej analizie danych genetycznych społeczności neolitycznych z tego regionu dowiadujemy się, że pionierzy rolnictwa osiągnęli coś niezwykłego: zbudowali społeczeństwa oparte na równości.
Rezultaty tych odkryć są efektem współpracy ponad 80 genetyków, antropologów i archeologów, którzy połączyli dane genetyczne 250 osób z badaniami kości, datowaniem radiowęglowym, analizą pochówków i badań diety. Dr Ron Pinhasi z Uniwersytetu Wiedeńskiego tłumaczy: „Po raz pierwszy raportujemy, że rodziny na stanowiskach w Nitrze na Słowacji i Polgár-Ferenci-hát na Węgrzech nie różniły się pod względem spożywanej żywności, darów grobowych ani swojego pochodzenia. To sugeruje, że ludzie żyjący w tych osadach neolitycznych nie byli zhierarchizowani ani w oparciu o rodzinę, ani płeć biologiczną. Nie wykryliśmy też śladów nierówności w dostępie do zasobów czy przestrzeni.”
Mobilność i dalekosiężne więzi
Te wczesne społeczności rolnicze były niezwykle mobilne, przekazując swoją wiedzę rolniczą na odległość setek kilometrów w ciągu zaledwie kilku pokoleń. Dr Pere Gelabert z Uniwersytetu Wiedeńskiego, główny autor badania, podkreśla jedno z najciekawszych odkryć: „Udało nam się zidentyfikować krewnych w odległych lokalizacjach, takich jak Słowacja i zachodnie Niemcy, oddzielonych od siebie ponad 800 km.”
Tragiczny koniec egalitarnych społeczeństw
Jednak historia tych pierwszych rolników przybiera dramatyczny obrót około 5000 roku p.n.e. W zapisie archeologicznym pojawiają się dowody na szeroko zakrojoną przemoc, szczególnie na stanowisku Asparn-Schletz w Dolnej Austrii. Odkryto tam ponad 100 osób w systemie rowów, a ich szczątki nosiły ślady brutalnej śmierci. Analiza genetyczna tych ofiar przyniosła zaskakujące wyniki. Dr Gelabert wyjaśnia: „Nasze dokładne badania genetyczne ofiar z Asparn-Schletz wykazały, że mniej niż 10 osób było ze sobą spokrewnionych, co podważa hipotezę, że masakra dotyczyła jednej populacji.” Szczególnie zauważalny jest brak młodych kobiet wśród ofiar oraz obecność licznych dzieci, co dodaje kolejne warstwy tajemniczości do tej starożytnej tragedii.
Paradoks upadku
Badania te przedstawiają fascynujący paradoks: jak społeczeństwa, które ceniły równość i współdzieliły zasoby, mogły zakończyć swój byt w tak gwałtowny sposób? Odpowiedź pozostaje niejasna, choć dowody genetyczne sugerują, że ofiary masakry pochodziły z wielu wspólnot, a nie jednej grupy, co wskazuje na istnienie szerszych napięć społecznych, które mogły przyczynić się do upadku kultury LBK.
Nowe spojrzenie na rozwój cywilizacji
To przełomowe badanie nie tylko rzuca światło na strukturę społeczną pierwszych rolników w Europie, ale także stawia wyzwanie tradycyjnym założeniom dotyczącym rozwoju ludzkiej cywilizacji. Dowody wskazują, że hierarchiczne struktury społeczne nie były nieuchronnym efektem rozwoju rolnictwa. Wręcz przeciwnie, nasi przodkowie potrafili utrzymać równość społeczną, nawet budując złożone wspólnoty rolnicze na rozległych obszarach.
Kluczowe pojęcia
- Kultura ceramiki wstęgowej rytej (Linearbandkeramik, LBK)
- Pierwsza kultura rolnicza, która rozprzestrzeniła się w Europie Środkowej około 8000 lat temu. Nazwa pochodzi od charakterystycznego zdobienia ich ceramiki.
- Stratyfikacja społeczna
- Podział społeczeństwa na różne klasy lub warstwy w oparciu o takie czynniki jak bogactwo, władza czy status rodzinny – co było nieobecne w badanych społecznościach neolitycznych.
- Patrylokalność
- System społeczny, w którym mężczyźni zazwyczaj pozostają w miejscu swojego urodzenia, podczas gdy kobiety przemieszczają się między wspólnotami – wzorzec obserwowany w tych neolitycznych społeczeństwach.
Sprawdź swoją wiedzę
Jakie dowody sugerują, że wczesne społeczności rolnicze praktykowały równość społeczną?
Rodziny na badanych stanowiskach nie różniły się pod względem spożywanej żywności, darów grobowych ani pochodzenia, co świadczy o równym dostępie do zasobów i przestrzeni.
Jak daleko od siebie znajdowali się najbardziej odlegli spokrewnieni osobnicy w badaniu?
Badacze odkryli spokrewnionych osobników na Słowacji i w zachodnich Niemczech, oddalonych od siebie o ponad 800 kilometrów.
Co wykazała analiza genetyczna ofiar z Asparn-Schletz?
Analiza wykazała, że mniej niż 10 z ponad 100 ofiar było genetycznie spokrewnionych, co sugeruje, że pochodziły z różnych populacji.
W jaki sposób te badania podważają tradycyjne założenia dotyczące wczesnych społeczeństw rolniczych?
Dowody na społeczną równość w tych wspólnotach wyzwaniem dla przekonania, że hierarchiczne struktury społeczne były nieuchronnym skutkiem rozwoju rolnictwa.
