Drzewa od dawna są postrzegane jako naturalne klimatyzatory, przynoszące ulgę przegrzanym miastom. Jednak najnowsze badania ukazują bardziej złożoną rzeczywistość – skuteczność drzew w ochładzaniu powietrza różni się w zależności od klimatu, lokalizacji i gatunku, a w niektórych przypadkach mogą one nawet przyczyniać się do niewielkiego ocieplenia w nocy.
Źródło: Communications Earth & Environment | Przewidywany czas czytania: 5 minut
„W przeciwieństwie do susz, które są okresowymi epizodami niskich opadów, arydyzacja to trwała, nieodwracalna zmiana klimatu” – tłumaczy Ibrahim Thiaw, Sekretarz Wykonawczy Konwencji ONZ ds. zwalczania pustynnienia (UNCCD). „Susze mijają. Gdy klimat staje się bardziej suchy, możliwość powrotu do poprzednich warunków zostaje utracona. Suchsze klimaty, które obecnie dotykają ogromnych obszarów Ziemi, zmieniają sposób funkcjonowania życia na naszej planecie.”
Drzewa – klucz do miejskiego chłodzenia
W jednym z najbardziej kompleksowych badań dotyczących roli zieleni w miastach, naukowcy przeanalizowali 182 różne badania w 110 miastach na całym świecie. Ustalili, że drzewa mogą obniżyć temperaturę powietrza na poziomie pieszym nawet o 12°C w ciągu dnia. W 83% analizowanych miast drzewa obniżały szczytowe miesięczne temperatury poniżej 26°C, co pozwalało osiągnąć kluczowe progi komfortu termicznego.
Badania prowadzone przez dr Ronitę Bardhan z Uniwersytetu Cambridge wykazały jednak znaczne różnice regionalne. Na przykład w klimatach sawanny tropikalnej drzewa mogły ochładzać powietrze nawet o 12°C w ciągu dnia, ale jednocześnie przyczyniały się do ocieplenia o 0,8°C w nocy. W regionach suchych, takich jak pustynie, ochłodzenie wynosiło do 9,3°C, podczas gdy w lasach deszczowych tropikalnych było ono bardziej ograniczone – około 2°C – z powodu wysokiej wilgotności powietrza.
Wpływ klimatu na skuteczność drzew
Efektywność drzew w ochładzaniu miast wyraźnie różni się w zależności od strefy klimatycznej. W regionach umiarkowanych drzewa mogą obniżyć temperatury w ciągu dnia o nawet 6°C, ale nocą mogą powodować wzrost temperatury o 1,5°C. Co ciekawe, badania wykazały, że sadzenie mieszanych gatunków drzew – zarówno liściastych, jak i iglastych – jest bardziej efektywne niż sadzenie jednego gatunku. Takie rozwiązanie może zapewnić dodatkowe 0,5°C ochłodzenia w porównaniu do monokultur.
W bardziej złożonych środowiskach miejskich, takich jak gęsto zabudowane strefy, skuteczność chłodzenia zależy od takich czynników jak orientacja ulic, kształt zabudowy, stosunek wysokości budynków do szerokości ulic (tzw. aspekt ratio) oraz współczynnik widoczności nieba (Sky View Factor, SVF). Zbyt gęsta zieleń w takich miejscach może paradoksalnie powodować zatrzymywanie ciepła na poziomie pieszym, co zmniejsza komfort termiczny.
Kluczowe pojęcia
- Urban Heat Island (UHI)
- Zjawisko, w którym obszary miejskie są znacząco cieplejsze niż otaczające je tereny wiejskie z powodu działalności człowieka i infrastruktury.
- Sky View Factor (SVF)
- Miara ilości widocznego nieba z danego punktu, która wpływa na ilość docierającego promieniowania słonecznego i stopień rozpraszania ciepła w nocy.
- Local Climate Zone (LCZ)
- System klasyfikacji obszarów miejskich oparty na powierzchni, strukturze, materiałach i aktywności ludzkiej, który wpływa na lokalne wzorce temperatur.
Sprawdź swoją wiedzę
Ile stopni Celsjusza mogą maksymalnie obniżyć temperaturę drzewa?
Drzewa mogą obniżyć temperatury na poziomie pieszym nawet o 12°C dzięki blokowaniu promieniowania słonecznego i procesowi transpiracji.
W ilu procentach badanych miast drzewa pozwoliły osiągnąć próg komfortu termicznego?
W 83% miast drzewa obniżyły temperatury poniżej 26°C, co spełniło wymogi komfortu termicznego.
Jak kombinacja drzew liściastych i iglastych wpływa na efektywność chłodzenia w porównaniu z monokulturami?
Mieszane nasadzenia drzew liściastych i iglastych mogą zapewnić o 0,5°C więcej ochłodzenia niż sadzenie jednego gatunku w klimatach tropikalnych, umiarkowanych i kontynentalnych.
Jakie czynniki wpływają na skuteczność chłodzenia przez drzewa w gęsto zabudowanych strefach miejskich?
W takich strefach należy uwzględnić czynniki, takie jak pokrycie koronami drzew, orientacja ulic, lokalne strefy klimatyczne, współczynnik aspektu oraz współczynnik widoczności nieba (SVF), aby uniknąć nadmiernego zatrzymywania ciepła na poziomie pieszym.
Podsumowując, drzewa są niezwykle cennym elementem w walce z miejskim przegrzewaniem, ale ich skuteczność zależy od wielu czynników. Wykorzystanie odpowiednich gatunków oraz właściwe zaplanowanie zieleni miejskiej jest kluczem do stworzenia bardziej przyjaznych i zrównoważonych przestrzeni miejskich.
