Odkrycie, które rzuca nowe światło na ewolucję ludzkiej zdolności poznawczej, ujawnia, że małpy człekokształtne analizują informacje wizualne o interakcjach społecznych w sposób niezwykle podobny do dorosłych ludzi. Wyniki tego badania sugerują, że pewne aspekty mechanizmów poznawczych, które później ewoluowały w pełni rozwinięty język ludzki, istniały na długo przed pojawieniem się pierwszych słów.
Podążając tropem zrozumienia
Badania przeprowadzone przez dr Vanessę Wilson z Uniwersytetu w Neuchâtel w Szwajcarii, we współpracy z międzynarodowym zespołem naukowców, ujawniają fascynujące podobieństwa w tym, jak małpy i ludzie przetwarzają wizualnie zdarzenia. Eksperymenty, które odbywały się w ogrodzie zoologicznym w Bazylei, polegały na porównaniu ruchów gałek ocznych ludzi i małp człekokształtnych podczas oglądania krótkich klipów wideo z różnorodnymi interakcjami.
W badaniu wzięło udział 14 dorosłych ludzi, pięć szympansów, dwie goryle i dwa orangutany. Dodatkowo zespół zbadał wzorce obserwacyjne u 29 niemowląt w wieku sześciu miesięcy, co doprowadziło do zaskakujących wniosków dotyczących rozwoju poznawczego na wczesnym etapie życia człowieka.
Wspólna baza poznawcza
Rezultaty badania pokazały, że zarówno małpy, jak i dorośli ludzie skupiają swoją uwagę na tym, co naukowcy określają mianem „relacji agent-pacjent” – czyli związku między wykonawcą działania (agentem) a jego odbiorcą (pacjentem). Na przykład podczas obserwacji kota goniącego mysz, zarówno ludzie, jak i małpy naprzemiennie śledzili wzrokiem kluczowych uczestników sceny, wykazując zdolność rozumienia interakcji społecznych na zaawansowanym poziomie.
Jednakże analiza ujawniła pewne różnice. Dorośli ludzie niemal wyłącznie skupiali się na głównych aktorach sceny, podczas gdy małpy poświęcały więcej uwagi detalom tła. Co ciekawe, w sytuacjach, w których pojawiało się jedzenie, obie grupy – zarówno małpy, jak i ludzie – zwiększały swoją uwagę na aktywnym uczestniku zdarzenia (agencie), co wskazuje na wspólne priorytety w określonych kontekstach.
Wnioski dla ewolucji języka
„Nasze odkrycia sugerują istnienie wspólnego mechanizmu poznawczego u ludzi i małp, co oznacza, że zdolność do śledzenia ról w zdarzeniach ewoluowała na długo przed pojawieniem się języka,” wyjaśnia dr Wilson. Dodatkowym potwierdzeniem tej hipotezy były obserwacje dotyczące ludzkich niemowląt. W przeciwieństwie do dorosłych ludzi i małp, sześciomiesięczne niemowlęta bardziej interesowały się elementami tła niż głównymi aktorami sceny.
Eksperyment polegał na pokazaniu uczestnikom 84 krótkich klipów wideo, podczas których naukowcy śledzili ruchy ich gałek ocznych, by zrozumieć, w jaki sposób przetwarzają informacje. Wyniki wykazały, że małpy, podobnie jak dorośli ludzie, potrafią rozłożyć działania przyczynowe na role agenta i pacjenta – zdolność poznawcza, która wcześniej była uważana za wyłącznie ludzką.
Odkrycia te otwierają nowe ścieżki badawcze w kwestii zrozumienia ewolucji języka. Choć małpy posiadają podstawową architekturę poznawczą umożliwiającą śledzenie interakcji społecznych, nie rozwijają skomplikowanego języka w sposób, w jaki czynią to ludzie. Przyszłe badania będą musiały skupić się na zbadaniu tego, jakie dodatkowe elementy poznawcze pojawiły się w toku ewolucji człowieka, umożliwiając rozwój złożonych systemów językowych.
Kluczowe pojęcia
- Relacja agent-pacjent
- Relacja między wykonawcą działania (agentem) a odbiorcą tego działania (pacjentem) w danym zdarzeniu.
- Śledzenie ról w zdarzeniach
- Zdolność poznawcza pozwalająca na obserwowanie i rozumienie ról, jakie odgrywają różni uczestnicy w interakcji lub zdarzeniu.
- Fiksacja wzrokowa
- Punkt, na którym skupiają się oczy obserwatora podczas analizy sceny, mierzony przy użyciu technologii śledzenia ruchu gałek ocznych.
Quiz wiedzy
Jak różniły się wzorce obserwacyjne niemowląt i dorosłych ludzi oraz małp?
Niemowlęta w wieku sześciu miesięcy skupiały swoją uwagę głównie na elementach tła, zamiast na głównych aktorach sceny.
Co zaobserwowano, gdy na nagraniach pojawiało się jedzenie?
W obecności jedzenia zarówno małpy, jak i ludzie zwiększały swoją uwagę na aktywnym uczestniku zdarzeń (agencie).
Jaka była główna różnica między małpami a dorosłymi ludźmi?
Podczas gdy obie grupy śledziły głównych aktorów sceny, małpy poświęcały więcej uwagi detalom tła niż dorośli ludzie.
Dlaczego te badania są ważne dla zrozumienia ewolucji języka?
Sugerują, że zdolność do śledzenia ról w zdarzeniach, będąca podstawą języka, ewoluowała przed pojawieniem się mowy u ludzi, ponieważ występuje zarówno u ludzi, jak i małp człekokształtnych.
