W niektórych kręgach potężny związek psychodeliczny N,N-dimetylotryptamina (DMT) jest znany jako „molekuła ducha” ze względu na swoją wyjątkową zdolność przenoszenia ludzi do innych światów. Osoby, które go zażywają, często doświadczają żywych kolorów, abstrakcyjnych geometrycznych wzorów, a nawet spotykają istoty takie jak elfy czy obcy – wszystko to w sposób, który wydaje się zupełnie rzeczywisty.
Choć brzmi to jak temat odległy od naukowych badań, dla neurobiologa Zeusa Tipado, z Uniwersytetu w Maastricht w Niderlandach, jest to punkt wyjścia do kolejnego przełomowego eksperymentu. W swoim laboratorium planuje monitorować aktywność mózgów osób pod wpływem DMT, które jednocześnie będą korzystać z zestawów rzeczywistości wirtualnej (VR). Celem jest zrozumienie, w jaki sposób nasze umysły konstruują rzeczywistość, którą doświadczamy na co dzień, poprzez badanie, co dzieje się, gdy wchodzimy w alternatywne formy rzeczywistości. „Nasz mózg łatwo daje się zwieść co do tego, czym jest rzeczywistość” – mówi Tipado.
Już teraz udało mu się odkryć pewne intrygujące wskazówki dotyczące nowej sieci neuronów w mózgu, która, jak przypuszcza, może odpowiadać za poczucie zanurzenia w świecie – niezależnie od tego, czy mowa o rzeczywistości fizycznej, wirtualnej, czy tej wywołanej przez środki psychoaktywne. Tipado ma nadzieję zidentyfikować ten hipotetyczny „obwód immersji”, a może nawet nauczyć się go kontrolować. Jeśli to się uda, możemy być w stanie regulować, jak realistyczne wydaje się dane doświadczenie, co mogłoby zrewolucjonizować terapie dla osób z problemami psychicznymi oraz stworzyć bardziej realistyczne symulacje treningowe dla chirurgów czy strażaków. Tego typu odkrycie byłoby jednak przede wszystkim ogromnym przełomem w dziedzinie neuronauki.
Mózgi jako maszyny predykcyjne
Nadal nie rozumiemy w pełni, w jaki sposób nasze mózgi tworzą płynne doświadczenie rzeczywistości, które dostrzegamy na co dzień. Jedna z teorii głosi, że nasze umysły działają jak maszyny predykcyjne, tworząc wewnętrzne modele świata, na podstawie których przewidują, co wydarzy się w kolejnych chwilach. Gdy nasze zmysły dostarczają dane z otoczenia, mózg porównuje te informacje z wewnętrznymi przewidywaniami. Jeżeli przewidywania i rzeczywiste bodźce się zgadzają, odczuwamy stabilność i spójność świata. Jednak kiedy rzeczywistość nie zgadza się z przewidywaniami, na przykład podczas zażywania DMT lub wirtualnej rzeczywistości, mózg stara się skorygować swoje modele, co może prowadzić do odczucia zupełnie nowych wymiarów percepcji.
Tipado twierdzi, że DMT i VR to idealne narzędzia do badania tego mechanizmu. Połączenie silnego psychodelika, który zaburza nasze tradycyjne postrzeganie rzeczywistości, z zaawansowaną technologią VR, która tworzy całkowicie sztuczne środowiska, może pozwolić badaczom na precyzyjne zrozumienie, jak nasz mózg reaguje na nieznane formy rzeczywistości. Poprzez monitorowanie aktywności mózgowej w takich ekstremalnych warunkach, naukowcy mogą odkryć, jak nasz umysł buduje i zmienia doświadczenie rzeczywistości.
Potencjalne zastosowania
Jeśli uda się kontrolować, a nawet manipulować tym „obwodem immersji”, możemy uzyskać nowe narzędzia do leczenia schorzeń psychicznych. Na przykład osoby cierpiące na depresję lub zespół stresu pourazowego (PTSD) mogłyby skorzystać z terapii, które symulują alternatywne rzeczywistości, by pomóc im oderwać się od traumatycznych wspomnień lub negatywnych myśli.
Dodatkowo, technologia ta mogłaby znaleźć zastosowanie w zaawansowanych symulacjach treningowych dla specjalistów, takich jak chirurdzy czy strażacy, gdzie wysoki poziom zanurzenia we w pełni realistyczne scenariusze mógłby znacząco poprawić umiejętności i reakcje w realnych sytuacjach.
Poszerzenie naszej wiedzy o tym, jak mózg konstruuje rzeczywistość, nie tylko pozwoli nam lepiej zrozumieć naszą świadomość, ale może również otworzyć drzwi do zupełnie nowych form interakcji pomiędzy człowiekiem a technologią.
Przyszłość badań nad rzeczywistością
Badania nad DMT i rzeczywistością wirtualną mogą być dopiero początkiem większych odkryć w dziedzinie neuronauki. Jeśli uda nam się zrozumieć, w jaki sposób mózg reaguje na różne formy rzeczywistości – zarówno te naturalne, jak i sztuczne – możliwe, że będziemy mogli stworzyć technologie, które całkowicie zmieniają nasze doświadczenie codziennego życia.
Nie wykluczone, że w przyszłości będziemy mogli kontrolować naszą percepcję świata i dostosowywać ją do naszych indywidualnych potrzeb – od terapeutycznych aplikacji po niezliczone możliwości rozrywki i nauki.
