Przełom w medycynie stał się faktem – firma biotechnologiczna Insilico Medicine, wykorzystująca sztuczną inteligencję (AI) w odkrywaniu nowych leków, ogłosiła, że jej innowacyjny kandydat na lek przeciwko idiopatycznemu włóknieniu płuc (IPF) – Rentosertib (wcześniej ISM001-055) – otrzymał oficjalną nazwę gatunkową przyznaną przez United States Adopted Names (USAN) Council. Jest to pierwsza w historii eksperymentalna terapia, której zarówno cel biologiczny, jak i skład chemiczny zostały odkryte z pomocą generatywnej AI.
Idiopatyczne włóknienie płuc to niezwykle groźna choroba, prowadząca do postępującego i nieodwracalnego upośledzenia funkcji oddechowych. Szacuje się, że schorzenie to dotyka około 5 milionów osób na całym świecie, a jego rokowania są wyjątkowo niekorzystne – średni czas przeżycia pacjentów to zaledwie 3-4 lata. Dotychczas stosowane leki przeciwfibrotyczne jedynie spowalniają rozwój choroby, nie oferując jednak pełnego wyleczenia czy cofnięcia jej skutków. W związku z tym istnieje ogromna potrzeba wprowadzenia terapii modyfikujących przebieg IPF.
Insilico Medicine postanowiło podejść do tego wyzwania w nowatorski sposób, korzystając ze swojej autorskiej platformy Pharma.AI, która ma na celu identyfikację obiecujących terapii mogących zatrzymać lub nawet odwrócić proces chorobowy. Cały proces rozpoczął się od analizy genomowych i klinicznych zbiorów danych przy użyciu narzędzia PandaOmics, które wskazało TNIK (TRAF2 and NCK-interacting kinase) jako potencjalny cel terapeutyczny dla IPF. Następnie, platforma Chemistry42 została wykorzystana do zaprojektowania i optymalizacji małocząsteczkowych związków chemicznych skoncentrowanych na TNIK, co ostatecznie doprowadziło do stworzenia Rentosertibu.
Wykorzystanie sztucznej inteligencji pozwoliło znacznie przyspieszyć prace badawcze – od momentu identyfikacji celowanego białka do wyłonienia kandydata przedklinicznego minęło zaledwie 18 miesięcy. Wyniki tych badań zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Nature Biotechnology w marcu 2024 roku. Nazwa Rentosertib częściowo nawiązuje do Feng Rena, współ-CEO i głównego naukowca Insilico Medicine, który odegrał kluczową rolę w tym odkryciu.
„To przełomowa chwila zarówno dla farmacji, jak i sztucznej inteligencji. Rentosertib to pierwszy lek, którego cel i struktura zostały odkryte dzięki nowoczesnej generatywnej AI, a teraz, po nadaniu oficjalnej nazwy, zbliża się do fazy klinicznej” – powiedział Alex Zhavoronkov, założyciel i CEO Insilico Medicine. „Mamy nadzieję, że sukces Rentosertibu nie tylko doprowadzi do skutecznego leczenia IPF, ale również otworzy drogę do szybszego i tańszego odkrywania kolejnych leków ratujących życie, opartych na AI.”
Obiecujące rezultaty uzyskano już w trakcie badań klinicznych. W dwóch badaniach fazy I, przeprowadzonych w Nowej Zelandii i Chinach, Rentosertib podawany doustnie zdrowym ochotnikom wykazał korzystny profil bezpieczeństwa, dobrą tolerancję oraz właściwe parametry farmakokinetyczne, co utorowało mu drogę do dalszych analiz klinicznych.
Kolejnym krokiem było przeprowadzenie badania fazy IIa na pacjentach z IPF, które miało na celu ocenę skuteczności leku. W 12-tygodniowym teście Rentosertib osiągnął swój główny cel – wykazał bezpieczeństwo i dobrą tolerancję na wszystkich poziomach dawkowania. Co więcej, odnotowano także pozytywne wyniki w zakresie skuteczności terapeutycznej, a poprawa pojemności płuc pacjentów była zależna od przyjętej dawki.
- Dawkowanie a poprawa funkcji płuc: Pacjenci przyjmujący Rentosertib odnotowali większą poprawę pojemności płuc (FVC) w porównaniu do grupy placebo. Przy najwyższej dawce 60 mg dziennie poprawa wyniosła średnio 98,4 mL, podczas gdy w grupie placebo stwierdzono spadek FVC o -62,3 mL.
- Lepsze wskaźniki kliniczne: U pacjentów przyjmujących wysoką dawkę leku zaobserwowano poprawę wartości procentowej przewidywanej pojemności płuc (FVC), podczas gdy u pacjentów z grupy placebo parametr ten uległ pogorszeniu. Dodatkowo, chorzy leczeni Rentosertibem zgłaszali poprawę jakości życia, zwłaszcza w zakresie objawów kaszlu i ogólnego komfortu oddechowego.
- Dobre bezpieczeństwo i tolerancja: Rentosertib wykazał się bardzo dobrym profilem bezpieczeństwa u pacjentów, a działania niepożądane miały głównie łagodny lub umiarkowany charakter. Nie odnotowano żadnych poważnych skutków ubocznych związanych z lekiem, co było zgodne z wcześniejszymi wynikami badań fazy I.
Sukces badań fazy IIa oraz oficjalna nazwa USAN stanowią kluczowe kroki w dalszym rozwoju Rentosertibu. Insilico Medicine planuje teraz współpracę z globalnymi organami regulacyjnymi oraz rozpoczęcie większych badań klinicznych, które dostarczą jeszcze więcej dowodów na skuteczność tej terapii. Ambicją firmy jest uczynienie Rentosertibu pierwszym lekiem powstałym przy wsparciu AI, który realnie poprawi życie pacjentów cierpiących na idiopatyczne włóknienie płuc. To także kolejny dowód na to, jak sztuczna inteligencja może zrewolucjonizować proces odkrywania nowych leków, skracając czas badań i zwiększając ich efektywność.
