Topniejąca kriosfera a nasze jutro – międzynarodowa misja badawcza na rzecz przyszłości planety
Zmiany klimatyczne nie są już odległym zagrożeniem – to rzeczywistość, która rozgrywa się na naszych oczach. Coraz częstsze anomalie pogodowe, rosnący poziom mórz i zakłócenia w dostępie do wody pitnej to tylko niektóre symptomy procesu, który zachodzi w wyniku globalnego ocieplenia. Jednym z jego najbardziej widocznych skutków jest topnienie lodowców i redukcja pokrywy śnieżnej, co nie tylko wpływa na lokalne ekosystemy, ale ma daleko idące konsekwencje dla całej planety. Aby skutecznie zmierzyć się z tym wyzwaniem, naukowcy z 18 czołowych instytucji badawczych z Europy i Indii połączyli siły w ramach projektu LIQUIDICE — innowacyjnej, międzynarodowej inicjatywy realizowanej w ramach programu Horyzont Europa.
Startujący 1 lutego projekt LIQUIDICE to jeden z najbardziej kompleksowych programów badawczych poświęconych monitorowaniu zmian w kriosferze – obejmującej lodowce, śnieg oraz wieloletnią zmarzlinę – i ich wpływu na systemy wodne oraz społeczne. Przy wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii, takich jak obserwacje satelitarne czy zaawansowane modele klimatyczne, projekt ten ma na celu dostarczenie kluczowych danych, które pozwolą lepiej prognozować zmiany klimatyczne i ich wpływ na codzienne życie milionów ludzi. Koordynacją działań zajmie się Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, zapewniając solidne zaplecze merytoryczne i technologiczne całemu przedsięwzięciu.
Jednym z najważniejszych celów projektu są tzw. „supersite’y” – strategiczne lokalizacje lodowcowe na świecie, które podlegają intensywnemu monitoringowi. Każde z tych miejsc pełni wyjątkową rolę nie tylko w lokalnej gospodarce, ale również w globalnych systemach klimatycznych i hydrologicznych. W Alpach włoskich system lodowcowy Monte Rosa wpływa na produkcję energii wodnej oraz zimową turystykę. Niestety, kurcząca się pokrywa śnieżna zagraża obu tym sektorom. W Norwegii lodowiec Jostedalsbreen stanowi rezerwuar wody niezbędnej do funkcjonowania hydroelektrowni, zaspokajając blisko 15% krajowego zapotrzebowania na wodę w energetyce. W przypadku jego dalszego topnienia, zagrożone może być bezpieczeństwo energetyczne regionu.
Jeszcze poważniejsze skutki obserwuje się w Grenlandii, gdzie topniejące lądolody w regionach Ilulissat i Kangerlussuaq przyczyniają się bezpośrednio do wzrostu poziomu mórz, powodując zmiany klimatyczne o zasięgu globalnym. Równocześnie, na archipelagu Svalbard, zanik wieloletniej zmarzliny prowadzi do destabilizacji infrastruktury i zmienia hydrologię regionu, co wpływa na delikatny ekosystem fiordów. Największe ludzkie konsekwencje niesie jednak dla siebie Azja Południowa – topnienie himalajskich lodowców i niestabilne opady mogą pozbawić dostępu do czystej wody nawet 240 milionów osób w bezpośrednich dorzeczach i aż 1,65 miliarda ludzi w dolinach rzek zasilanych przez te lodowce.
LIQUIDICE nie poprzestaje tylko na obserwacjach – projekt to ogromne źródło nowej wiedzy, które ma realne przełożenie na działania polityczne i gospodarcze. Opracowywane w jego ramach innowacyjne modele klimatyczne i zbiory danych będą stanowiły podstawę do planowania strategii adaptacyjnych w zakresie zarządzania zasobami wodnymi, produkcji energii, ochrony środowiska czy infrastruktury. To informacje, na których mogą i powinny opierać się decyzje o przyszłości społeczności lokalnych, regionów, a nawet całych państw.
Dzięki międzynarodowej współpracy i wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii, projekt LIQUIDICE staje się kluczowym elementem globalnej układanki w walce ze skutkami zmieniającego się klimatu. To nie tylko naukowa eksploracja granic zrozumienia naszej planety, ale również konkretna odpowiedź na wyzwania, przed którymi stoi ludzkość. Wiedza zdobyta w ramach tej inicjatywy stanie się fundamentem przyszłości bardziej zrównoważonej i odpornej na kryzysy klimatyczne.