Mimo naukowych dowodów, wiele osób wciąż unika jajek z obawy przed cholesterolem – czy edukacja może zmienić te błędne przekonania?
Według najnowszych badań opublikowanych w czasopiśmie Nutrients, naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego przeanalizowali długoterminowe trendy, wzorce spożycia jajek oraz czynniki wpływające na ich konsumpcję na przestrzeni 48 lat. Wyniki wskazują, że pomimo licznych korzyści zdrowotnych płynących z jedzenia jajek, wiele osób nadal ogranicza ich spożycie, kierując się przestarzałymi wytycznymi dietetycznymi. Jakie wyzwania czekają, by zmienić te stereotypy?
Tło badania
Jajka od dawna uznawane są za niezwykle wartościowy składnik diety, zawierający wysokiej jakości białko, witaminy oraz składniki odżywcze takie jak cholina i luteina, które wspierają zdrowie mózgu i oczu. Mimo tej bogatej wartości odżywczej, jajka były przedmiotem kontrowersji z powodu obecności cholesterolu, który przez lata kojarzono z ryzykiem wystąpienia chorób układu krążenia.
W latach 70. XX wieku zalecenia dietetyczne ograniczały spożycie cholesterolu do maksymalnie 300 mg na dzień, co znacznie wpłynęło na spadek popularności jaj. Jednak badania prowadzone w ostatnich latach wykazały, że cholesterol z diety ma jedynie minimalny wpływ na poziom cholesterolu we krwi u większości ludzi. W efekcie, w 2015 roku z amerykańskich wytycznych dietetycznych usunięto restrykcje dotyczące cholesterolu. Mimo to przestarzałe przekonania nadal kształtują wybory żywieniowe wielu osób, ograniczając tym samym ich dostęp do korzyści zdrowotnych wynikających ze spożycia jaj. Jak pokazano w badaniu, potrzeba dalszej edukacji społeczeństwa, aby zmienić te nawyki.
Przebieg badania
Podstawą analizy były dane z Rancho Bernardo Study, długoterminowego projektu badającego czynniki ryzyka chorób serca. W badaniu wzięło udział 6 326 uczestników, którzy w latach 1972–1974 określili swoje tygodniowe spożycie jaj w ankietach. Kolejne oceny przeprowadzono w latach 1988–1991, 1992–1996 oraz w 2021, kiedy to dodatkowo zbadano bariery hamujące spożycie jaj.
Pierwsze ankiety zawierały otwarte pytanie dotyczące liczby spożywanych jaj, natomiast późniejsze oceny wykorzystywały Kwestionariusz Częstotliwości Spożycia (FFQ). Wyniki z obu podejść zostały ujednolicone, aby móc porównać wyniki na przestrzeni lat. Jednocześnie, zebrano dane demograficzne i zdrowotne uczestników, takie jak wiek, płeć, poziom wykształcenia, status zdrowotny (np. cukrzyca) oraz poziom cholesterolu. Statystyczna analiza obejmowała porównania między płciami, analizę regresji wielozmiennowej oraz ocenę przyczyn ograniczenia spożycia jaj przez uczestników.
Wyniki badania
Na przestrzeni 48 lat spożycie jaj zmieniało się zgodnie z ewolucją wytycznych dietetycznych. W latach 1972–1974 uczestnicy spożywali średnio 3,6 jajka tygodniowo. W okresie 1988–1991 wartość ta spadła do zaledwie 1,8 jajka tygodniowo, co odzwierciedlało wpływ zaleceń ograniczających spożycie cholesterolu. Dopiero w 2021 roku konsumpcja jaj powróciła do poziomu prawie identycznego jak w latach 70., wynosząc średnio 3,4 jajka na tydzień.
Interesującą obserwacją był fakt, że mężczyźni przez cały okres badania spożywali więcej jajek niż kobiety. Na przykład w latach 1972–1974 mężczyźni jedli średnio 4,1 jajka tygodniowo, podczas gdy kobiety jedynie 3,2. Różnice te pozostały statystycznie istotne w kolejnych ocenach. Co więcej, wzorce spożycia jajek w tej samej grupie wiekowej pozostawały stabilne, co wskazuje, że nawyki żywieniowe z młodości przenoszone są często na późniejsze etapy życia.
Analiza predyktorów spożycia jaj ujawniła, że osoby z wysokim poziomem cholesterolu w latach 70. spożywały mniej jajek niż reszta uczestników. Jednak w 2021 roku różnice te zanikły, co sugeruje większą świadomość na temat nowoczesnych wytycznych dietetycznych. Poziom wykształcenia w latach 70. pozytywnie wpływał na spożycie jajek, choć w 2021 roku zależności tej już nie zaobserwowano.
Podsumowanie
Badanie dowodzi, że wytyczne dietetyczne mają ogromny wpływ na kształtowanie nawyków żywieniowych. Choć spożycie jaj spadło w reakcji na zalecenia ograniczające cholesterol, to zmiany w wytycznych przyczyniły się w końcu do wzrostu konsumpcji niemal do poziomu sprzed restrykcji. Jednakże, przestarzałe przekonania oraz błędne informacje wciąż wpływają na wybory żywieniowe części społeczeństwa.
W 2021 roku ponad jedna piąta respondentów ograniczała spożycie jajek z powodu obaw związanych z cholesterolem. Wyniki sugerują, że potrzeba bardziej intensywnych kampanii edukacyjnych, aby przełamać mit szkodliwości cholesterolu zawartego w jajach. Kluczową rolę w tej zmianie powinny odegrać również środowiska medyczne, które muszą dostosować swoje zalecenia do obecnego stanu wiedzy naukowej.
Podkreślany w badaniu wpływ błędnych wytycznych pokazuje, jak ważne jest szybkie wdrażanie aktualnych wyników badań do szeroko rozumianej edukacji zdrowotnej. Zmieniająca się świadomość dietetyczna może przełożyć się na bardziej zbilansowaną i zdrową dietę dla przyszłych pokoleń.
