Sztuczna inteligencja (SI) szybko przekształca medycynę, jednak w chirurgii dziecięcej jej praktyczne zastosowanie pozostaje ograniczone i nacechowane złożonymi dylematami etycznymi. Najnowsze badanie pokazuje, że choć chirurdzy dostrzegają potencjał SI do poprawy precyzji diagnostyki, usprawniania planowania zabiegów i wspierania decyzji klinicznych, to w codziennej praktyce technologia ta jest rzadko wykorzystywana i częściej występuje w kontekście akademickim niż bezpośredniej opieki nad pacjentem. Badanie identyfikuje też kluczowe bariery – odpowiedzialność za szkody związane z SI, trudności w uzyskaniu świadomej zgody w przypadku dzieci, zagrożenia dla prywatności danych oraz ryzyko uprzedzeń algorytmicznych – które trzeba rozwiązać, zanim SI zostanie bezpiecznie i odpowiedzialnie włączona do chirurgii pediatrycznej.
Chirurgia dziecięca ma specyficzne uwarunkowania, które nasilają etyczne wyzwania związane z SI. Obejmuje to ograniczoną autonomię pacjentów (dzieci), konieczność podejmowania decyzji przez rodziców lub opiekunów oraz większą wrażliwość na ryzyko powikłań. W kontekście krajów o niższych zasobach problematyczne bywają także ograniczenia infrastrukturalne, reprezentatywność danych używanych do trenowania algorytmów i gotowość systemu regulacyjnego. Wszystkie te czynniki zmuszają chirurgów do wyważenia korzyści technologicznych z obowiązkiem ochrony pacjentów i zachowania zaufania publicznego.
Badanie przeprowadził zespół chirurgów dziecięcych z Federal Medical Centre w Umuahia w Nigerii. Opublikowane 20 października 2025 r. w czasopiśmie World Journal of Pediatric Surgery (DOI: 10.1136/wjps-2025-001089), badanie jest pierwszą kompleksową ankietą na szczeblu krajowym analizującą postrzeganie etycznych i praktycznych implikacji wprowadzania SI do opieki chirurgicznej nad dziećmi. Respondenci reprezentowali wszystkie sześć stref geopolitycznych kraju, a ankieta miała na celu ocenę świadomości dotyczącej SI, wzorców jej użycia oraz najważniejszych obaw etycznych.
Do analizy włączono odpowiedzi 88 chirurgów dziecięcych, z których większość stanowili doświadczeni konsultanci działający w różnych warunkach klinicznych. Mimo globalnego postępu w zastosowaniach SI w chirurgii, tylko około jedna trzecia ankietowanych deklarowała, że kiedykolwiek korzystała z narzędzi opartych na SI. Gdy już stosowano te technologie, dotyczyło to głównie prostszych zadań, takich jak wyszukiwanie literatury naukowej czy wspomaganie dokumentacji, a nie bezpośrednich zastosowań klinicznych. Bardzo nieliczni wskazywali na użycie SI w diagnostyce, interpretacji obrazów medycznych czy symulacjach chirurgicznych, co uwypukla znaczącą przepaść między możliwościami technologicznymi a codzienną praktyką pediatryczną.
Obawy etyczne były powszechne i wieloaspektowe. Respondenci najczęściej wskazywali na problem odpowiedzialności za błędy związane z SI, trudności w zapewnieniu świadomej zgody rodziców lub opiekunów, zagrożenia wynikające z naruszeń prywatności danych oraz ryzyko uprzedzeń algorytmicznych. Dodatkowe zastrzeżenia dotyczyły potencjalnego ograniczenia nadzoru klinicznego i niejasnych ram prawnych w razie wyrządzenia szkody. W kwestii transparentności wobec rodzin opinie były podzielone: część chirurgów opowiadała się za informowaniem rodziców o udziale SI w opiece, inni zaś uznawali, że ujawnianie nie jest konieczne, jeśli decyzje kliniczne nie były bezpośrednio kształtowane przez algorytm.
Wielu badanych wyraziło niskie zaufanie do istniejących ram prawnych regulujących użycie SI w ochronie zdrowia. Wskazywano na potrzebę silniejszego przywództwa regulacyjnego, jasnych wytycznych oraz ustandaryzowanego szkolenia przygotowującego chirurgów dziecięcych do bezpiecznej integracji SI. Zespół badawczy podsumował wyniki słowami: „Wyniki pokazują, że chirurdzy dziecięcy nie są przeciwni SI – chcą jedynie mieć pewność, że jest ona bezpieczna, sprawiedliwa i właściwie uregulowana. Wyzwania etyczne, takie jak odpowiedzialność, świadoma zgoda i ochrona danych, muszą zostać rozwiązane, zanim klinicyści będą mogli w pełni polegać na SI w opiece nad wrażliwymi pacjentami.”
Na podstawie wyników autorzy wskazują praktyczne kierunki działań: opracowanie ram etycznych dostosowanych do specyfiki pediatrii, wypracowanie jasnych procedur uzyskiwania zgody, określenie mechanizmów odpowiedzialności za opiekę wspomaganą przez SI oraz wzmocnienie zarządzania danymi i infrastruktury cyfrowej. Równie istotne jest podnoszenie kompetencji w zakresie SI wśród personelu medycznego i edukacja rodzin pacjentów, co ma budować zaufanie i ułatwiać świadome korzystanie z nowych narzędzi.
W miarę jak SI coraz częściej wkracza do praktyki chirurgicznej, wprowadzenie powyższych środków może posłużyć jako roadmapa pozwalająca łączyć innowacje z bezpieczeństwem i obroną interesów dzieci oraz ich opiekunów. Pełne dane i analiza pochodzą z publikacji: Chukwu, I. S., et al. (2025). Ethical considerations and challenges in the use of artificial intelligence in pediatric surgical practice: a national survey of Nigerian pediatric surgeons. World Journal of Pediatric Surgery. DOI: 10.1136/wjps-2025-001089.
