Pandemia COVID-19 ujawniła, jak bardzo świat jest podatny na globalne kryzysy zdrowotne. Jednak co by się stało, gdyby kolejna pandemia została celowo wywołana? Jak społeczeństwo mogłoby się na nią przygotować i czy istnieje możliwość jej zapobiegania już na wczesnym etapie? Odpowiedzi na te pytania poszukuje nowa inicjatywa uruchomiona przez Uniwersytet w Cambridge, która koncentruje się na zarządzaniu ryzykiem związanym z inżynieryjnymi pandemiami.
Program zarządzania ryzykiem pandemii inżynieryjnych został stworzony z myślą o analizie społecznych i biologicznych czynników, które mogą prowadzić do powstania takiego zagrożenia. Jego celem jest zbudowanie sieci ekspertów z różnych dziedzin – od naukowców i przedstawicieli rządu po specjalistów z sektora przemysłowego – aby wspólnie opracować strategie skutecznej ochrony.
Wzrost zagrożeń związanych z działalnością zarówno państwowych, jak i pozapaństwowych podmiotów, połączony z postępującą urbanizacją i intensyfikacją mobilności społeczeństwa sprawia, że konieczne jest traktowanie poważnie możliwości celowego rozprzestrzeniania patogenów. Dodatkowo, dezinformacja oraz narastające społeczne nieufności wobec instytucji publicznych pogłębiają podatność świata na pandemie. Wzrost zaawansowania technologicznego, rozwój narzędzi do edycji genów i sztucznej inteligencji mogą znacząco ułatwić inżynieryjne manipulowanie patogenami, co stanowi dodatkowy czynnik ryzyka.
Profesor Clare Bryant z Wydziału Medycyny Uniwersytetu Cambridge podkreśla, że problem zarządzania ryzykiem pandemii inżynieryjnych wymaga wielostronnej współpracy ekspertów z różnych dziedzin. Istotne jest nie tylko monitorowanie potencjalnych sprawców, ale także opracowanie strategii reagowania na zagrożenia oraz wdrażanie rozwiązań politycznych opartych na rzetelnych danych i badaniach naukowych.
Kluczowe cele inicjatywy
Projekt ma kilka podstawowych założeń, które mają pomóc w skutecznym przeciwdziałaniu ryzyku pandemii inżynieryjnych:
– Opracowanie interdyscyplinarnego podejścia do zarządzania zagrożeniami związanymi z celowo wywoływanymi pandemią.
– Wzmocnienie zdolności Wielkiej Brytanii w zakresie wdrażania polityki związanej z pandemią inżynieryjną, a także rozwijanie sieci współpracy między uczelniami, rządem i przemysłem.
– Zacieśnienie międzynarodowych partnerstw, które wspomogą globalne wysiłki w zarządzaniu ryzykiem.
Społeczne determinanty zagrożenia pandemią inżynieryjną
Jednym z kluczowych aspektów projektu jest analiza społecznych czynników mogących mieć wpływ na powstanie pandemii wywołanej sztucznie. Badacze będą analizować, kto mógłby potencjalnie doprowadzić do stworzenia takiego zagrożenia – czy to celowo, czy przypadkowo. Możliwe powody bioterroryzmu, tożsamość potencjalnych sprawców oraz rodzaje patogenów, które mogłyby zostać wykorzystane, to tylko niektóre z pytań, na które poszukiwane będą odpowiedzi.
Dr Rob Doubleday, dyrektor wykonawczy Centrum Nauki i Polityki Uniwersytetu Cambridge, zwraca uwagę na powszechną narrację wskazującą, że istnieje duża liczba podmiotów zainteresowanych tworzeniem broni biologicznej, lecz jeszcze nie posiadających odpowiednich technologii. Jego zdaniem konieczna jest dokładniejsza analiza tego, kto dokładnie może stanowić zagrożenie oraz jak nowoczesne technologie mogą zostać przez nich wykorzystane.
Inicjatywa zajmie się także kwestią nadzoru nad badaniami naukowymi mogącymi sprzyjać powstawaniu pandemii. Profesor Bryant zaznacza, że choć naukowcy odpowiadają za zachowanie przejrzystości i rzetelności w swoich badaniach, to gwałtowny rozwój technologii genetycznych i sztucznej inteligencji utrudnia skuteczną autoregulację. Z tego względu istotne jest stworzenie ram prawnych umożliwiających dalszy rozwój nauki, ale jednocześnie chroniących przed jej niewłaściwym zastosowaniem.
Biologiczne determinanty pandemii inżynieryjnej
Choć wiele osób kojarzy zagrożenie inżynieryjnych pandemii z całkowicie sztucznie stworzonymi patogenami, eksperci wskazują, że bardziej prawdopodobnym scenariuszem jest modyfikacja i celowe uwolnienie istniejących już wirusów lub bakterii. W ramach programu naukowcy będą badać, jakie cechy sprawiają, że patogen staje się bardziej zakaźny oraz jak układ odpornościowy człowieka reaguje na infekcje. Wiedza ta pozwoli na skuteczniejsze opracowywanie terapii oraz szybkie projektowanie szczepionek w przypadku zagrożenia pandemią.
Modelowanie zagrożeń i strategie zarządzania kryzysowego
Pandemia COVID-19 ujawniła szereg trudności logistycznych i operacyjnych związanych z reagowaniem na globalne infekcje, takich jak niedobory środków ochronnych, szczepionek czy kluczowych leków. Nowy projekt badawczy skoncentruje się na modelowaniu potencjalnych zagrożeń i opracowywaniu procedur, które pozwolą na skuteczniejsze zarządzanie kryzysowe. Naukowcy zajmą się m.in. analizą wymogów dotyczących zapasów medycznych, wdrażaniem nowych rozwiązań dotyczących wentylacji czy bezpieczeństwa biologicznego.
Wyzwania polityczne
Skuteczna odpowiedź na zagrożenia związane z pandemią inżynieryjną wymaga nie tylko badań naukowych, ale i ścisłej współpracy z decydentami politycznymi. Program badawczy opracowany w Cambridge zakłada wspólne tworzenie strategii zarządzania kryzysowego w ścisłej konsultacji z politykami, co pozwoli na skuteczniejsze wdrażanie skoordynowanych działań.
Perspektywy na przyszłość
Projekt badawczy został wsparty darowizną w wysokości 5,25 miliona funtów przekazaną na Centrum Badań w Dziedzinie Nauk Humanistycznych i Społecznych (CRASSH) przy Uniwersytecie Cambridge. Docelowo program ma stać się fundamentem dla większej inicjatywy – Centrum Zarządzania Ryzykiem Pandemii, na utworzenie którego obecnie prowadzone są dodatkowe zbiórki funduszy.
Profesor Joanna Page, dyrektorka CRASSH, podkreśla, że Cambridge jako ośrodek akademicki posiada unikalne połączenie ekspertów z różnych dziedzin – od genetyki i immunologii, przez modelowanie matematyczne, po analizy polityczne i zagadnienia związane z globalnym bezpieczeństwem. Połączenie tych kompetencji może okazać się kluczowe dla skutecznego opracowania strategii, które pozwolą ograniczyć ryzyko pandemii inżynieryjnych w przyszłości.
