Nowe badania ujawniają, że aktywność fizyczna może spowolnić zmiany w mózgu związane z chorobą Alzheimera – ale tylko do momentu, gdy poziom białka tau osiągnie punkt krytyczny. Czy ćwiczenia mogą być kluczem do opóźnienia spadku zdolności poznawczych?
Aktywność fizyczna a choroba Alzheimera – przełomowe badania
Choroba Alzheimera to jedno z najbardziej wyniszczających schorzeń neurodegeneracyjnych, które stopniowo pozbawia osoby starsze pamięci i zdolności poznawczych. Nowe badania opublikowane w prestiżowym czasopiśmie The Lancet Healthy Longevity rzucają nowe światło na to, jak aktywność fizyczna może wpływać na rozwój choroby. Naukowcy przeanalizowali zależności między poziomem fosforylowanego białka tau (p-tau181), intensywną aktywnością fizyczną a zdolnościami poznawczymi u starszych dorosłych.
Białka tau odgrywają kluczową rolę w neuronach, stabilizując strukturę mikrotubul i wspomagając sygnalizację komórkową. Jednak w przebiegu choroby Alzheimera dochodzi do patologicznej agregacji tych białek, co prowadzi do stopniowego obumierania komórek nerwowych. Celem badania było określenie, czy regularna aktywność fizyczna może zapobiegać nagromadzeniu p-tau181 i tym samym opóźniać rozwój choroby.
Jak przeprowadzono badania?
Eksperyment przeprowadzono w ramach Multidomain Alzheimer’s Preventive Trial (MAPT), obejmującego osoby w wieku 70 lat i starsze, które nie zostały zdiagnozowane z demencją, ale zgłaszały problemy z pamięcią. Uczestnicy zostali losowo przydzieleni do jednej z czterech grup obejmujących różne strategie interwencji, w tym suplementację kwasów omega-3 oraz programy treningu poznawczego i aktywności fizycznej.
Kluczową metodą analizy było badanie poziomu p-tau181 obecnego w osoczu, a dane o aktywności fizycznej były zbierane przy użyciu kwestionariusza Minnesota Leisure Time Activities w okresach sześciu miesięcy, roku, dwóch i trzech lat. Wyniki poznawcze oceniano za pomocą serii testów, takich jak test nazywania kategorii, test substytucji symboli oraz Mini-Mental State Examination (MMSE). Do analizy danych wykorzystano modele efektów mieszanych, pozwalające określić wpływ aktywności fizycznej na tempo wzrostu poziomu p-tau181 i zdolności poznawcze.
Co wykazały badania?
Przeanalizowano dane od 1 679 osób, z czego u 558 dokonano pomiarów p-tau181. Okazało się, że wysoka aktywność fizyczna jest związana z wolniejszym wzrostem poziomu p-tau181 w czasie. Jednak zależność ta występowała tylko w przypadku porównania osób całkowicie nieaktywnych do tych, które prowadziły aktywny tryb życia. Osoby z umiarkowaną i wysoką aktywnością nie wykazywały istotnych różnic w poziomie białka tau.
Co ciekawe, badanie ujawniło, że wpływ aktywności fizycznej na zdolności poznawcze nie jest bezpośrednio związany z poziomem p-tau181. Wykazano jednak, że osoby z wysokim poziomem p-tau181 odniosły mniejsze korzyści poznawcze z aktywności fizycznej. Krytycznym punktem okazał się poziom 9,36 pg/ml przy analizach przekrojowych oraz 3,5 pg/ml w ujęciu długoterminowym – po jego przekroczeniu pozytywne efekty ćwiczeń na funkcje poznawcze zanikały.
Wnioski i znaczenie dla profilaktyki
Badania pokazują, że regularna aktywność fizyczna może opóźniać wzrost poziomu białka tau, które odgrywa kluczową rolę w rozwoju choroby Alzheimera. Choć wcześniejsze badania nie potwierdzały tego efektu, obecne wyniki sugerują, że konieczne jest długoterminowe monitorowanie pacjentów, by wychwycić subtelne, ale istotne zmiany.
Jednocześnie, wyniki sugerują, że gdy poziom p-tau181 przekroczy pewien próg, korzystny wpływ aktywności fizycznej na funkcje poznawcze staje się ograniczony. Oznacza to, że profilaktyka w postaci regularnego ruchu powinna być wprowadzana jak najwcześniej, by przyniosła najlepsze efekty.
Istnieją jednak pewne ograniczenia badania – opierało się ono na subiektywnych raportach uczestników dotyczących aktywności fizycznej, co może prowadzić do błędów związanych z pamięcią i oceną intensywności ćwiczeń. Ponadto, nie uwzględniono aktywności o niskiej intensywności i czasu spędzonego na siedząco, które również mogą wpływać na funkcje poznawcze.
Wciąż potrzebne są dalsze analizy potwierdzające te wnioski, jednak już dziś wiadomo, że aktywność fizyczna jest jednym z ważnych elementów strategii ochrony przed demencją. W dobie starzejącego się społeczeństwa profilaktyka choroby Alzheimera może stać się kluczowym wyzwaniem w medycynie, a ruch – jednym z najprostszych sposobów na ochronę zdrowia mózgu na dłużej.
