Sztuczna inteligencja (AI) szybko zmienia sposób, w jaki analizuje się dane medyczne, przewiduje ryzyko i wspiera podejmowanie złożonych decyzji klinicznych. Jednak w chirurgii pediatrycznej jej zastosowanie pozostaje ograniczone i obarczone szczególnymi dylematami etycznymi. Dzieci mają ograniczoną autonomię, decyzje podejmują za nie rodzice lub opiekunowie, a zakres ryzyka operacyjnego sprawia, że każdy nowy technologiczny element wymaga szczególnej ostrożności. W warunkach niskich zasobów dodatkowe bariery związane z infrastrukturą, reprezentatywnością danych i gotowością regulacyjną jeszcze bardziej komplikują wdrażanie AI. W rezultacie chirurdzy pediatryczni stoją przed koniecznością pogodzenia innowacji z obowiązkiem ochrony wrażliwych pacjentów i utrzymania zaufania publicznego.
Na te wyzwania odpowiada pierwsze kompleksowe badanie opinii chirurgów pediatrycznych na temat etycznych i praktycznych implikacji włączania AI do opieki chirurgicznej nad dziećmi. Autorzy — zespół krajowy z Federal Medical Centre w Umuahia (Nigeria) — opublikowali wyniki 20 października 2025 r. w czasopiśmie World Journal of Pediatric Surgery (DOI: 10.1136/wjps-2025-001089). Ankieta objęła chirurgów z wszystkich sześciu stref geopolitycznych kraju i miała na celu ocenę poziomu świadomości AI, wzorców użycia oraz najważniejszych obaw etycznych.
Badanie uwzględniło odpowiedzi 88 chirurgów pediatrycznych, z których większość to doświadczeni konsultanci pracujący w różnych środowiskach klinicznych. Pomimo globalnego postępu w technologii chirurgicznej zasilanej AI, zaledwie jedna trzecia ankietowanych deklarowała jakiekolwiek doświadczenie z AI. Ich zastosowania ograniczały się głównie do takich zadań jak przeszukiwanie literatury czy przygotowywanie dokumentacji, a nie do bezpośrednich zastosowań klinicznych. Tylko nieliczni zgłaszali wykorzystanie AI do wsparcia diagnostycznego, interpretacji obrazów czy symulacji chirurgicznych — co wskazuje na istotną rozbieżność między możliwościami technologicznymi a codzienną praktyką chirurgii pediatrycznej.
Obawy etyczne okazały się niemal powszechne. Chirurdzy wymieniali jako główne zagrożenia odpowiedzialność za błędy związane z AI, trudności w uzyskaniu świadomej zgody od rodziców lub opiekunów, ryzyko naruszenia prywatności danych pacjentów oraz możliwość wystąpienia uprzedzeń algorytmicznych. Dodatkowo wskazywano na ryzyko zmniejszenia nadzoru ludzkiego oraz niejasności prawnych dotyczących odpowiedzialności w przypadku szkody. W kwestii informowania rodzin o użyciu AI opinie były podzielone: część badanych opowiadała się za jawnością wobec rodziców, inni uznawali, że ujawnianie udziału AI nie jest konieczne, jeśli nie wpływa ona bezpośrednio na decyzje kliniczne.
Większość respondentów wyraziła niskie zaufanie do istniejących ram prawnych regulujących stosowanie AI w ochronie zdrowia. Lekarze wzywali do silniejszego kierownictwa regulacyjnego, jasnych wytycznych oraz ujednoliconego szkolenia, które przygotowałoby chirurgów pediatrycznych do odpowiedzialnego włączania AI do praktyki klinicznej. Zebrane dane wskazują na pilną potrzebę ustrukturowanego nadzoru i budowania kompetencji.
Autorzy podsumowali, że chirurdzy pediatryczni nie są przeciwni AI, lecz oczekują gwarancji bezpieczeństwa, uczciwości i solidnej regulacji przed szerszym jej stosowaniem w opiece nad dziećmi. Jak wskazano w artykule: „Wyniki pokazują, że chirurdzy pediatryczni nie są przeciwni AI — po prostu chcą mieć pewność, że będzie ona bezpieczna, sprawiedliwa i dobrze uregulowana. Wyzwania etyczne, takie jak odpowiedzialność, świadoma zgoda i ochrona danych, muszą zostać rozwiązane, zanim klinicyści będą mogli z pełnym zaufaniem polegać na AI w środowiskach z udziałem wrażliwych pacjentów. Jasne krajowe wytyczne, praktyczne programy szkoleniowe i przejrzyste standardy są niezbędne, aby AI stała się narzędziem pomocnym, a nie źródłem niepewności w opiece chirurgicznej nad dziećmi.”
Wnioski z badania akcentują potrzebę opracowania ram etycznych dedykowanych chirurgii pediatrycznej, precyzyjnych procedur zgody oraz czytelnych mechanizmów odpowiedzialności za opiekę wspomaganą AI. Wśród rekomendowanych działań wymieniono wzmocnienie zarządzania danymi, poprawę infrastruktury cyfrowej oraz podnoszenie umiejętności korzystania z AI zarówno wśród klinicystów, jak i rodzin pacjentów — elementy niezbędne do budowania zaufania. Takie kroki mają ułatwić odpowiedzialne wprowadzanie innowacji przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dzieci i zachowaniu zaufania społecznego.
Odniesienie: Chukwu, I. S., et al. (2025). Ethical considerations and challenges in the use of artificial intelligence in pediatric surgical practice: a national survey of Nigerian pediatric surgeons. World Journal of Pediatric Surgery. doi: https://doi.org/10.1136/wjps-2025-001089. Pełny tekst: https://wjps.bmj.com/content/8/5/e001089