W ostatnich dniach stycznia 2025 roku na Mazurach odbyło się ważne spotkanie, które może stać się punktem zwrotnym dla rozwoju nauki, edukacji i turystyki w regionie. Przedstawiciele Polskiej Akademii Nauk, samorządowcy, reprezentanci Lasów Państwowych, lokalnych instytucji oraz mieszkańcy powiatu mrągowskiego – w szczególności Kosewa Górnego – rozmawiali o przyszłości Stacji Agroekologicznej PAN oraz o tym, jak w nowoczesny sposób łączyć ochronę przyrody z rozwojem lokalnym. Obrady odbyły się w Centrum Konferencyjnym PAN Domu Pracy Twórczej w Wierzbie oraz w samej Stacji Agroekologicznej, co podkreśliło rangę wydarzenia i ścisły związek rozmów z miejscem, którego przyszłość była głównym tematem dyskusji.
W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele najwyższych władz Polskiej Akademii Nauk: Prezes PAN prof. Marek Konarzewski oraz Kanclerz PAN Monika Kallista. Silnie reprezentowany był także Ogród Botaniczny PAN w Powsinie – obecni byli prof. Arkadiusz Nowak oraz dr Paweł Kojs, których doświadczenie w zarządzaniu placówkami naukowymi i przyrodniczymi miało kluczowe znaczenie dla omawianych planów. Po stronie lokalnych władz pojawili się m.in. Wicestarosta Mrągowski Jacek Kiśluk, Wójt Gminy Mrągowo Piotr Piercewicz oraz Burmistrz Miasta i Gminy Mikołajki Piotr Jakubowski. Uczestniczyli także Dyrektor Mazurskiego Parku Krajobrazowego Krzysztof Wittbrodt oraz Nadleśniczy Nadleśnictwa Strzałowo Mirosław Wróblewski, co wskazuje na ścisłe powiązanie przyszłości stacji z gospodarką leśną i ochroną krajobrazu. Obecność przedstawicieli organizacji społecznych i środowiska naukowego, w tym m.in. Prezesa Szkół Społecznych w Mikołajkach Alexandra Potockiego, Wiesława Kaczmarka, prof. Ryszarda Chrósta i Teresy Dmuchowskiej, wniosła do rozmów perspektywę mieszkańców oraz praktyków edukacji.
Kluczowym wątkiem spotkania była rola Stacji Agroekologicznej w Kosewie Górnym – zarówno w wymiarze historycznym, jak i przyszłym. Uczestnicy podkreślali, że stacja od lat stanowi ważne zaplecze badawcze, edukacyjne i przyrodnicze, a jednocześnie jest integralną częścią lokalnej tożsamości. Dyskusje koncentrowały się na tym, jak przekształcić ją w nowoczesny ośrodek agroekologiczny, który łączy funkcje naukowe, konserwatorskie, edukacyjne, turystyczne i rekreacyjne. Wstępne plany rozwoju placówki spotkały się z szeroką akceptacją, a ich realizacja ma w praktyce oznaczać m.in. intensyfikację badań nad ekosystemami, rozwój ścieżek edukacyjnych, lepsze przygotowanie infrastruktury dla odwiedzających oraz tworzenie oferty dla szkół, uczelni i rodzin zainteresowanych przyrodą Mazur.
Istotnym elementem rozmów była przyszłość hodowli i obecności dzikich zwierząt w otoczeniu stacji. Podkreślono, że niezależnie od kierunku przekształcania placówki w nowocześnie pojmowany ośrodek agroekologiczny, konieczne jest zachowanie – obok innych gatunków – również niewielkich populacji jeleni szlachetnych, danieli, łosi i saren. Zwierzęta te od lat są symbolem Kosewa Górnego i ważnym elementem edukacji przyrodniczej, a ich obecność pozwala prowadzić badania nad zachowaniem, bioróżnorodnością i wpływem działalności człowieka na środowisko. Uczestnicy zgodzili się, że odpowiednio zaplanowana gospodarka populacjami może harmonijnie współgrać z celami ochrony przyrody oraz rozwojem turystyki edukacyjnej.
Silnym akcentem rozmów była także kwestia uniezależnienia stacji pod względem finansowym i energetycznym. Podniosło to temat nowoczesnego zarządzania placówkami naukowymi w dobie transformacji energetycznej. Uczestnicy wskazywali, że dążenie do większej autonomii finansowej może iść w parze z rozwojem odnawialnych źródeł energii oraz efektywnego gospodarowania zasobami. Taka strategia nie tylko wzmacnia stabilność funkcjonowania stacji, ale także stanowi przykład dla innych instytucji publicznych i prywatnych w regionie. Jednocześnie zgodnie uznano, że kluczem do sukcesu będzie ścisła współpraca z lokalnymi partnerami – samorządami, organizacjami społecznymi, szkołami oraz przedsiębiorcami zainteresowanymi odpowiedzialnym, zrównoważonym rozwojem Mazur.
Jednym z ważniejszych, praktycznych rezultatów spotkania było podjęcie rozmów nad trójstronnym porozumieniem dotyczącym przyrodniczo-rekreacyjnego wykorzystania jeziora Kuc. To akwen położony na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego i wchodzący w skład Rezerwatu Biosfery UNESCO „Jeziora Mazurskie”, co nadaje mu wyjątkowy status i nakłada szczególne obowiązki w zakresie ochrony. Dyskusje dotyczyły tego, w jaki sposób udostępniać jezioro turystom i mieszkańcom – np. w formie kontrolowanej rekreacji, edukacji terenowej czy cichych form aktywności na wodzie – tak, aby nie naruszyć delikatnej równowagi ekosystemu. Wypracowanie takiego modelu współpracy między zarządcami terenu, naukowcami i lokalną społecznością może stać się wzorem dla innych obszarów cennych przyrodniczo w Polsce.
Istotnym elementem wydarzenia było także formalne zacieśnienie współpracy pomiędzy kluczowymi instytucjami działającymi w regionie. Podpisano umowy o współpracy między Ogrodem Botanicznym PAN a Gminą Mrągowo, Nadleśnictwem Strzałowo oraz Kołem Łowieckim „Śniardwy”. Porozumienia te otwierają drogę do wspólnych projektów, obejmujących m.in. działania edukacyjne, projekty ochrony przyrody, programy monitoringu gatunków, a także inicjatywy skierowane do młodzieży i turystów. Połączenie potencjału naukowego Ogrodu Botanicznego, doświadczenia Lasów Państwowych, zaangażowania samorządów oraz praktycznej wiedzy kół łowieckich może przełożyć się na bardziej spójne i efektywne działania w skali całego regionu.
Wypracowane podczas spotkania ustalenia i plany rozwoju dają realną szansę na stworzenie w okolicach Kosewa Górnego i Mazurskiego Parku Krajobrazowego wyjątkowego centrum współpracy nauki, samorządu i społeczności lokalnej. Projekty edukacyjne oparte na bezpośrednim kontakcie z przyrodą, badania naukowe prowadzone w warunkach terenowych oraz rozsądnie zaplanowana oferta rekreacyjna mogą stać się magnesem zarówno dla mieszkańców, jak i odwiedzających region. Tego rodzaju inicjatywy wzmacniają też rozpoznawalność Mazur jako miejsca, w którym ochrona przyrody idzie w parze z innowacyjnym myśleniem o rozwoju gospodarczym.
Uczestnicy spotkania zgodzili się, że dialog między Polską Akademią Nauk, administracją powiatu i gmin, zarządcami terenów chronionych oraz lokalną społecznością nie może pozostać jednorazowym wydarzeniem. Ustalono, że podobne spotkania będą organizowane cyklicznie, aby na bieżąco monitorować postępy realizacji przyjętych ustaleń, reagować na nowe wyzwania oraz wspólnie planować kolejne działania. Regularne rozmowy mają stać się fundamentem długofalowej strategii rozwoju stacji i całego regionu, opartej na zaufaniu, przejrzystości i partnerskiej współpracy. Dzięki takiemu podejściu Mazury zyskują szansę, by jeszcze mocniej zaznaczyć swoją pozycję jako modelowy przykład harmonijnego łączenia nauki, przyrody i lokalnej wspólnoty.