Jednym z coraz intensywniej badanych zagrożeń dla zdrowia psychicznego w średnim wieku jest tzw. demencja o wczesnym początku, czyli taka, która rozwija się przed 65. rokiem życia. Najnowsze badania, opublikowane 23 kwietnia 2025 roku w prestiżowym czasopiśmie „Neurology”, wskazują na istotny związek pomiędzy zespołem metabolicznym a zwiększonym ryzykiem wystąpienia tego rodzaju demencji. Choć badacze podkreślają, że wyniki nie dowodzą bezpośredniego związku przyczynowo–skutkowego, to korelacja jest wyraźna i powinna skłaniać do refleksji nad prozdrowotnym stylem życia.
Zespół metaboliczny to zbiór czynników ryzyka, które razem znacząco obciążają organizm i mogą prowadzić do poważnych chorób. Składają się na niego m.in.: nadmierny tłuszcz brzuszny, wysokie ciśnienie tętnicze krwi, zwiększony poziom cukru we krwi, podwyższone trójglicerydy (czyli tłuszcze krążące we krwi) oraz niski poziom dobrego cholesterolu HDL. Już obecność trzech z tych czynników wystarcza, by mówić o zespole metabolicznym. Najnowsze badania sugerują, że takie obciążenie metaboliczne już w średnim wieku zwiększa ryzyko wystąpienia demencji w kolejnych dekadach życia.
W badaniu wykorzystano dane z ogólnokrajowego systemu ubezpieczeń zdrowotnych w Korei Południowej, przyglądając się niemal 2 milionom osób w wieku od 40 do 60 lat, które przeszły kompleksowe badania zdrowotne. Wyniki ujawniły, że aż 25% badanych spełniało kryteria zespołu metabolicznego. W przeciągu ośmiu lat obserwacji u 8 921 z nich (czyli u 0,45% badanych) rozwinęła się demencja. Wśród tych, którzy mieli zespół metaboliczny, wskaźnik zachorowań wynosił 0,86 przypadków na 1000 osobo-lat, podczas gdy wśród osób bez zespołu – znacznie mniej, bo 0,49 przypadków.
Po uwzględnieniu innych zmiennych, takich jak wiek, poziom wykształcenia, aktywność fizyczna, depresja i przebyte udary, okazało się, że osoby z zespołem metabolicznym miały o 24% wyższe ryzyko wystąpienia wszystkich typów demencji. Szczegółowa analiza wykazała wzrost zachorowań zarówno na chorobę Alzheimera (o 12%), jak i na demencję naczyniopochodną (o 21%).
Warto zwrócić uwagę na fakt, że ryzyko było szczególnie nasilone u kobiet z zespołem metabolicznym – miały one aż o 34% większe szanse na rozwój demencji. W przypadku mężczyzn wskaźnik ten wynosił 15%. Co interesujące, osoby w wieku 40–49 lat wykazywały jeszcze wyższe ryzyko niż osoby po pięćdziesiątce, co pokazuje, że negatywne procesy mogą rozpocząć się znacznie wcześniej, niż do tej pory sądzono.
Kolejnym niepokojącym aspektem jest fakt, że każdy pojedynczy składnik zespołu metabolicznego wiązał się ze wzrostem ryzyka demencji, a ich kumulacja tylko pogarszała sytuację. U osób, które miały wszystkie pięć czynników, ryzyko rozwoju demencji wzrastało aż o 70%. Dane te wyraźnie wskazują, że każda z tych nieprawidłowości zdrowotnych może przyczyniać się do degeneracyjnych procesów w mózgu.
Komentując uzyskane wyniki, dr Minwoo Lee z Uniwersyteckiego Szpitala Hallym podkreślił znaczenie profilaktyki poprzez zmianę stylu życia. Zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, unikanie palenia oraz minimalizowanie stresu mogą – według badania – skutecznie obniżyć ryzyko demencji rozwijającej się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Lee zaznaczył także konieczność przeprowadzenia dalszych badań z wykorzystaniem neuroobrazowania i dłużej zakrojonych obserwacji, by dokładniej zrozumieć mechanizmy wpływu zespołu metabolicznego na mózg.
Choć autorzy badania przyznają, że nie wzięto pod uwagę czynników genetycznych związanych z chorobą Alzheimera, to skala analizowanej populacji oraz rzetelność wykonanych pomiarów czynią te wyniki godnymi uwagi. Badania takie są sygnałem alarmowym, który powinien skłonić nie tylko jednostki, ale również systemy zdrowia publicznego do podjęcia działań edukacyjnych i prewencyjnych już w wieku średnim. Dbanie o zdrowie metaboliczne nie tylko chroni serce i naczynia krwionośne, ale może również odegrać kluczową rolę w ochronie przed utratą pamięci i zdolności poznawczych w przyszłości.
