Nowe dowody naukowe potwierdzają, że dieta śródziemnomorska – obfitująca w przeciwzapalne składniki, takie jak oliwa z oliwek extra virgin i ryby bogate w kwasy omega-3 – może skutecznie wspierać leczenie autoimmunologicznych chorób stawów oraz tarczycy. To prosta, niedroga zmiana stylu życia, która przynosi realne korzyści zdrowotne.
Autoimmunologiczne choroby – czym właściwie są?
Choroby autoimmunologiczne to schorzenia, w których układ odpornościowy – zamiast chronić organizm – zaczyna atakować jego własne tkanki. Występują w formie ogólnoustrojowej, jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa czy choroby tkanki łącznej, bądź jako choroby narządowo specyficzne – przykładowo: choroba Hashimoto, cukrzyca typu 1 lub choroba Gravesa-Basedowa. Przyczyną ich powstawania są czynniki genetyczne i środowiskowe, które uruchamiają złożone procesy immunologiczne, prowadzące do niszczenia tkanek.
W procesach tych biorą udział limfocyty T i B, produkujące autoprzeciwciała skierowane przeciw własnym komórkom. Co więcej, nie tylko komórki układu odpornościowego, ale także nabłonkowe, śródbłonkowe i fibroblasty przyczyniają się do uszkodzeń, wytwarzając cytokiny prozapalne.
Dieta śródziemnomorska jako narzędzie terapeutyczne
Dieta śródziemnomorska (MD – Mediterranean Diet) to styl odżywiania bazujący na dużej ilości błonnika, warzyw, owoców, nasion roślin strączkowych, pełnoziarnistych zbóż, orzechów, oliwy z oliwek extra virgin oraz umiarkowanej ilości ryb, drobiu i czerwonego wina. W porównaniu do zachodniego modelu żywienia, MD ogranicza spożycie czerwonego mięsa, produktów przetworzonych i cukrów prostych.
Szereg wcześniejszych badań naukowych dowiodło, że składniki MD wykazują działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Dodatkowo, dieta ta sprzyja rozwojowi prozdrowotnej mikroflory jelitowej – takich bakterii jak Lactobacillus, Bifidobacterium czy Faecalibacterium prausnitzii – które wpływają na łagodzenie procesów zapalnych.
Wpływ składników diety MD na konkretne choroby autoimmunologiczne
Badania wykazały korzystny wpływ różnych komponentów diety śródziemnomorskiej na choroby takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenia stawów o podłożu seronegatywnym czy autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (np. Hashimoto). Szczególnie dobroczynne są ryby morskie, bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (PUFA), które pomagają ograniczyć produkcję cytokin zapalnych i regulują odpowiedź limfocytów.
Co więcej, dieta bogata w błonnik wspiera rozwój bakterii jelitowych produkujących krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), takie jak maślan, propionian i octan. Substancje te zmniejszają stres oksydacyjny, redukują migrację komórek zapalnych i zwiększają liczbę komórek Treg oraz produkcję przeciwzapalnej interleukiny-10 (IL-10).
Oliwa z oliwek i jej rola terapeutyczna
Oliwa z oliwek extra virgin stanowi wyjątkowe źródło substancji bioaktywnych, m.in. polifenoli, karotenoidów, steroli i alkoholi triterpenowych. Szczególne znaczenie terapeutyczne przypisuje się oleocanthalowi (OL) – charakterystycznemu składnikowi EVOO – który wykazuje działanie podobne do niesteroidowych leków przeciwzapalnych i skutecznie redukuje objawy reumatoidalnego zapalenia stawów w badaniach przedklinicznych. Również u myszy z indukowanym toczniem rumieniowatym ogólnoustrojowym spożywanie EVOO ograniczało uwalnianie tlenku azotu (NO) oraz cytokin prozapalnych.
Dieta MD a zdrowie tarczycy
Analiza danych z amerykańskiego badania populacyjnego NHANES dowodzi, że osoby spożywające dietę prozapalną miały wyższy poziom hormonów tarczycy (T3, T4), co może świadczyć o zaburzeniach w funkcjonowaniu tego narządu. Natomiast pacjenci z Hashimoto, przestrzegający diety antyzapalnej, odnotowali obniżony poziom TSH oraz lepszy stosunek hormonów FT4. Co istotne – osoby te miały również mniejsze BMI, co dodatkowo wskazywało na poprawę metaboliczną.
Badania kliniczne potwierdzają skuteczność
W ostatnio przeprowadzonym randomizowanym badaniu klinicznym wykazano, że pacjenci z RZS, którzy stosowali dietę śródziemnomorską przez 12 tygodni, doświadczyli znaczącej poprawy – obniżył się ich wskaźnik aktywności choroby (DAS28), a dodatkowo zaobserwowano korzystne zmiany w masie ciała, składzie ciała, poziomie glukozy we krwi oraz witaminy D w osoczu.
Promowanie diety śródziemnomorskiej może stanowić skuteczne, niskokosztowe podejście do zmniejszenia obciążenia chorobami autoimmunologicznymi w społeczeństwach rozwiniętych.
Podsumowanie
Synergia poszczególnych składników diety śródziemnomorskiej może skutecznie redukować stan zapalny towarzyszący chorobom autoimmunologicznym. W połączeniu z regularną aktywnością fizyczną dieta ta może stanowić solidne wsparcie w leczeniu chorób takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba Hashimoto. Wyniki badań laboratoryjnych, zwierzęcych oraz klinicznych jasno pokazują, że zmiany w stylu życia – w szczególności te dotyczące odżywiania – potrafią realnie wspomóc pacjentów w walce z tymi przewlekłymi dolegliwościami. Wdrażanie takich praktyk do codziennego życia może w przyszłości stać się fundamentem nowoczesnej medycyny personalizowanej.
