Nowe badania rzuciły świeże światło na jedną z najbardziej powszechnych cnot ludzkich – cierpliwość. Dotąd postrzegana jako moralna zaleta, okazuje się, że jest ona raczej złożonym mechanizmem radzenia sobie z emocjami w obliczu frustracji, opóźnień i nieprzewidzianych trudności. Wyniki tych badań rzucają nowe spojrzenie na to, jak ludzie przystosowują się do codziennych wyzwań, które wystawiają ich cierpliwość na próbę.
Psycholożka Kate Sweeny z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Riverside postanowiła zgłębić to zagadnienie, zadając pytanie: czy cierpliwość rzeczywiście jest kwestią moralnej doskonałości, czy może bardziej praktycznym narzędziem do radzenia sobie w trudnych sytuacjach? W badaniach wzięło udział 1200 uczestników, którzy pomogli naukowcom lepiej zrozumieć, czym jest cierpliwość i jakie mechanizmy nią kierują. „Filozofowie i uczeni religijni od wieków wychwalali cierpliwość jako cnotę, ale większość ludzi przyznaje się do bycia niecierpliwymi” – zauważa Sweeny. Jej zespół badawczy odkrył, że cierpliwość jest w rzeczywistości strategiczną reakcją na uczucie niecierpliwości, które pojawia się, gdy napotykamy sytuacje postrzegane jako niesprawiedliwe lub irytujące.
Kiedy rodzi się niecierpliwość?
Niecierpliwość najczęściej pojawia się w okolicznościach, które badacze nazwali „idealnym burzowym scenariuszem”. To sytuacje, w których kumulują się trzy kluczowe czynniki. Po pierwsze, niecierpliwość nasila się w sytuacjach o dużej stawce, na przykład kiedy utkwimy w korku, spiesząc się na koncert ulubionego zespołu. Po drugie, zwiększa się w niesprzyjających warunkach oczekiwania, takich jak stanie w tłumie w urzędzie bez dostępu do miejsca siedzącego. Po trzecie, szczególnie trudne są sytuacje, w których widoczna jest winna strona opóźnienia, na przykład, gdy laboratorium zapomina przetworzyć nasze wyniki badań.
Warto zauważyć, że według wyników badania długość samego opóźnienia ma mniejsze znaczenie niż to, czy przekracza oczekiwania danej osoby. Przykładowo, jeśli spóźnienie jest dłuższe, niż przewidywaliśmy, nasza reakcja emocjonalna będzie bardziej intensywna, nawet jeśli w innej sytuacji zaakceptowalibyśmy równie długi lub nawet dłuższy czas oczekiwania.
Kluczowe cechy osobowości u cierpliwych ludzi
Kolejnym interesującym wnioskiem z badania jest związek pomiędzy cechami osobowości a zdolnością do bycia cierpliwym. Osoby emocjonalnie stabilne, które dobrze radzą sobie w sytuacjach wymagających otwartości na niepewność, na ogół wykazują większe pokłady cierpliwości. Ponadto umiejętność regulacji emocji i kontrola impulsów odgrywają kluczową rolę w tłumieniu uczucia niecierpliwości.
Cierpliwość może być także związana z empatią i ugodowością – cechami, które pozwalają lepiej zrozumieć innych i mniej surowo oceniać sytuacje, w których pojawiają się opóźnienia czy przeszkody. Nawet w sytuacjach, które początkowo wywołują niecierpliwość, osoby obdarzone tymi cechami są w stanie szybciej i skuteczniej przyjąć dłuższy czas oczekiwania, traktując go jako wyzwanie do opanowania, a nie irytację.
Mechanizmy regulacji emocji jako klucz do cierpliwości
Badacze zwrócili uwagę na to, jak ważne jest stosowanie mechanizmów regulacji emocji, aby złagodzić frustrację wynikającą z opóźnień czy nieprzyjemnych scenariuszy. Jednym z takich mechanizmów jest zdolność do zmieniania perspektywy i koncentrowania się na pozytywnych aspektach danej sytuacji lub traktowania jej jako okazji do odpoczynku czy przemyśleń. Osoby, które potrafią skutecznie regulować swoje uczucia, wykazują także większą elastyczność w reagowaniu na niespodziewane przeszkody.
Wnioski i przyszłość badań
Podsumowując, odkrycia zespołu badawczego zmieniają sposób, w jaki postrzegamy cierpliwość. Wbrew klasycznemu pojmowaniu tej cechy jako moralnej cnoty, może ona być bardziej pragmatycznym narzędziem do radzenia sobie z frustracją i zarządzania emocjami w sytuacjach wywołujących niecierpliwość. Co ciekawe, nasze zdolności do wykazywania cierpliwości można wzmacniać poprzez rozwijanie umiejętności regulacji emocji, empatii i samoświadomości.
W przyszłości badacze planują przyjrzeć się, jak różne techniki treningu emocjonalnego mogą pomóc ludziom w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami wymagającymi cierpliwości. Dzięki temu możliwe stanie się nie tylko lepsze zrozumienie naszych reakcji emocjonalnych, ale także świadomość, że cierpliwość to coś, nad czym można pracować – bez względu na to, jak niecierpliwą osobą może się być na co dzień. Czy to oznacza, że cierpliwość możemy wypracować tak samo, jak inne umiejętności? Tego dowiemy się z kolejnych badań.