Spożywanie odrobiny ulubionych przysmaków może być korzystne dla zdrowia – ale nie dotyczy to słodzonych napojów gazowanych. Badania naukowe dotyczące wpływu cukru na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych wykazały, że nadmierne spożycie dodanego cukru może zwiększać ryzyko udaru mózgu lub tętniaka, podczas gdy sporadyczne sięganie po słodkie przekąski może wiązać się z mniejszym ryzykiem takich chorób. Jednak regularne picie słodkich napojów zwiększa ryzyko wystąpienia udaru, niewydolności serca czy migotania przedsionków.
„Najbardziej uderzającym odkryciem naszego badania jest przeciwstawna relacja pomiędzy różnymi źródłami dodanego cukru a ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych” – mówi Suzanne Janzi, doktorantka z Uniwersytetu w Lund i współautorka badania opublikowanego w czasopiśmie Frontiers in Public Health. „Ten niespodziewany kontrast wskazuje na znaczenie nie tylko ilości spożywanego cukru, ale także jego źródła i kontekstu.”
Łyżka cukru – co nam mówi nauka?
Pomimo zaleceń licznych instytucji zdrowia publicznego o ograniczaniu spożycia cukru – m.in. w celu ochrony zębów oraz poprawy diety – do tej pory brakowało konkretnych dowodów na wpływ cukru na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. A te choroby pozostają jedną z głównych przyczyn zgonów w Europie. Zmiana nawyków żywieniowych jawi się jednak jako stosunkowo prosty sposób na zmniejszenie ryzyka ich wystąpienia.
Aby lepiej zrozumieć, jak cukier wpływa na ryzyko tych chorób, naukowcy przeanalizowali dane z dwóch dużych badań kohortowych: szwedzkiego badania Mammography Cohort oraz Cohort of Swedish Men. Ankiety żywieniowe przeprowadzono w tych grupach w latach 1997 i 2009, co umożliwiło śledzenie diety uczestników na przestrzeni lat.
Po wykluczeniu danych, które mogłyby zaburzyć wyniki (np. ze względu na różnice w kryteriach włączenia czy niezależne czynniki ryzyka), uzyskano próbę liczącą 69 705 uczestników. Podzielono ich na trzy grupy według rodzajów konsumowanego cukru: dodatki, takie jak miód, słodycze, jak np. ciastka, oraz napoje słodzone, m.in. napoje gazowane. Następnie analizowano związek tych produktów z siedmioma różnymi chorobami sercowo-naczyniowymi, w tym odmiennymi typami udarów, zawałami serca, niewydolnością serca czy tętniakiem. Uczestnicy byli pod obserwacją aż do momentu wystąpienia danej choroby, ich zgonu lub zakończenia okresu badań w 2019 roku.
Cukier w płynie – ukryte zagrożenie
Analiza wyników wykazała, że spożycie słodzonych napojów miało najgorszy wpływ na zdrowie uczestników. Regularne picie takich produktów znacząco zwiększało ryzyko wystąpienia niedokrwiennego udaru mózgu, niewydolności serca, migotania przedsionków oraz tętniaka aorty brzusznej.
„Cukry w postaci płynnej, zawarte w napojach słodzonych, charakteryzują się mniejszym uczuciem sytości w porównaniu z solidnymi formami – przez co mogą prowadzić do nadmiernej konsumpcji. Kontekst również ma znaczenie: przysmaki często spożywane są podczas towarzyskich spotkań lub szczególnych okazji, podczas gdy napoje słodzone mogą być konsumowane znacznie częściej” – zauważa Suzanne Janzi.
Jednak wpływ cukru zależał nie tylko od jego rodzaju, ale także od indywidualnych cech uczestników badania. Na przykład: nadmiar cukru zwiększał ryzyko udarów niedokrwiennych i tętniaka aorty brzusznej u ogółu uczestników, ale znacząco podnosił ryzyko niewydolności serca u osób o prawidłowym wskaźniku masy ciała (BMI).
Czas na refleksję nad globalnymi nawykami
Zaskakującym odkryciem było to, że osoby spożywające sporadycznie niewielkie ilości słodyczy miały lepsze wskaźniki zdrowotne niż te, które całkowicie unikały cukru. „To może wynikać z pewnych zachowań żywieniowych – osoby unikające cukru mogą często stosować bardzo restrykcyjne diety, lub ograniczać cukier ze względu na istniejące problemy zdrowotne” – sugeruje Janzi. Chociaż badanie ma charakter obserwacyjny, naukowcy podkreślają, że być może skrajnie niskie spożycie cukru nie jest konieczne, aby zachować zdrowie serca.
Wyniki badania powinny zostać jednak interpretowane ze świadomością, że nawyki żywieniowe są różne w zależności od kultury i demografii. Jak zauważyła Janzi, badanie oparto na populacji szwedzkiej, co może wpłynąć na jego uniwersalność. Na przykład, szwedzka tradycja „fika” – czyli regularnych przerw na kawę i ciasto – stanowi duży element tamtejszej kultury. W innych krajach takie wyniki mogą się różnić w zależności od lokalnych zwyczajów dietetycznych.
Pomimo potrzeby dalszych badań, jedno pozostaje pewne: sposób, w jaki konsumujemy produkty bogate w cukier, ma ogromny wpływ na nasze zdrowie sercowo-naczyniowe. Świadomość różnic między formą cukru a jego wpływem na organizm może pomóc w podejmowaniu lepszych decyzji żywieniowych i promowaniu zdrowego stylu życia.