Dieta śródziemnomorska a choroby zapalne jelit (IBD) – Nowe odkrycia
Zgodnie z najnowszym przeglądem opublikowanym w czasopiśmie Nutrients, dieta śródziemnomorska (MD) może mieć kluczowy wpływ na zarządzanie chorobami zapalnymi jelit (IBD), w tym chorobą Leśniowskiego-Crohna (CD) i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (UC). Naukowcy podkreślają, że bogactwo składników odżywczych takich jak kwasy tłuszczowe omega-3, polifenole oraz roślinne białka może przyczyniać się do pozytywnej modulacji mikrobiomu jelitowego, a co za tym idzie, do łagodzenia objawów tych schorzeń. Mimo obiecujących wyników, badacze wskazują na konieczność przeprowadzenia dalszych analiz w kierunku personalizacji diety pod kątem indywidualnych potrzeb pacjentów.
Rola mikrobiomu jelitowego w IBD
Mikrobiom jelitowy, czyli zespół mikroorganizmów zamieszkujących nasze jelita, odgrywa kluczową rolę w występowaniu i przebiegu chorób takich jak CD czy UC. Zaburzenia w równowadze mikrobiomu mogą prowadzić do uszkodzenia ścian jelit, co w rezultacie wywołuje stan zapalny i objawy takie jak ból brzucha, biegunki czy utrata masy ciała.
Dieta, jako istotny czynnik wpływający na mikrobiom, staje się coraz częściej rozważaną metodą wspierającą leczenie IBD. W tym kontekście, dieta śródziemnomorska – bogata w oliwę z oliwek, orzechy, rośliny strączkowe, pełnoziarniste produkty, warzywa, owoce i błonnik, a uboga w tłuszcze zwierzęce i przetworzone produkty – wykazuje szczególny potencjał. Badania sugerują, że promowana przez MD różnorodność mikroorganizmów prowadzi do wzrostu korzystnych bakterii produkujących krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), które wspierają zdrowie jelit. Z kolei dieta zachodnia, bogata w wysoko przetworzoną żywność, może mieć odwrotny, destrukcyjny wpływ.
Wpływ węglowodanów, białek i tłuszczów
Poszczególne makroskładniki diety śródziemnomorskiej odgrywają unikalną rolę w zdrowiu jelit. Na przykład węglowodany, zwłaszcza prebiotyki takie jak inulina, β-glukany czy fruktooligosacharydy (FOS), zostały przebadane pod kątem wspierania rozwoju korzystnych bakterii, takich jak Bifidobacteria i Lactobacilli. Choć nie wszystkie badania wskazują na istotne kliniczne korzyści, prebiotyki mogą wpływać na poprawę przepuszczalności jelit i składu mikrobiomu.
Białka, szczególnie pochodzenia roślinnego, mają właściwości przeciwzapalne, co czyni je atrakcyjnym elementem diety dla osób z IBD. W przeciwieństwie do tego, białka zwierzęce, zwłaszcza z czerwonego i przetworzonego mięsa, mogą nasilać objawy zapalne. Dodatkowo produkty fermentowane, takie jak kefir, zdobywają coraz większe uznanie za swoje właściwości regulujące mikrobiom jelitowy oraz łagodzące objawy IBD.
Tłuszcze obecne w diecie śródziemnomorskiej, w tym nienasycone kwasy tłuszczowe z oliwy z oliwek oraz kwasy omega-3 pochodzące z ryb i roślin, również wykazują działanie ochronne przeciwko stanom zapalnym. Chociaż badania na ludziach dostarczają mieszanych wyników, rola tłuszczów w modulacji mikrobiomu i zwalczaniu objawów IBD jest niewątpliwie istotna i wymaga dalszych analiz.
Znaczenie innych składników odżywczych
Zaawansowana dieta śródziemnomorska oferuje także szeroki wachlarz fitoskładników o właściwościach przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. Quercetyna, obecna w owocach i warzywach takich jak cebula czy jagody, wpływa na redukcję stresu oksydacyjnego oraz wspomaga rozwój korzystnych bakterii. Podobne właściwości wykazuje likopen z pomidorów oraz astaksantyna z owoców morza.
Kurkumina – związek obecny w kurkumie – znajduje zastosowanie w redukcji stanów zapalnych, a polifenole zawarte w zielonej herbacie wspierają równowagę mikrobiomu. Z kolei witamina D, której często brakuje pacjentom z IBD, może być efektywnie dostarczana przez tę dietę, dodatkowo wzmacniając zdrowie jelit.
Perspektywy przyszłościowe
Chociaż dieta śródziemnomorska wykazuje ogromny potencjał terapeutyczny w zarządzaniu objawami IBD, konieczne jest pogłębienie badań nad jej mechanizmami wpływu na mikrobiom. Ponadto przyszłość może należeć do spersonalizowanych diet, które wezmą pod uwagę indywidualne różnice genetyczne, skład mikrobiomu oraz specyficzne uwarunkowania stylu życia pacjentów.
Zdaniem ekspertów, dieta śródziemnomorska oferuje zrównoważone podejście, które może być łatwiejsze do utrzymania w dłuższym okresie w porównaniu do bardziej restrykcyjnych schematów żywieniowych. Jednak aby maksymalnie wykorzystać jej potencjał, niezbędne są dalsze badania kliniczne oraz edukacja dietetyczna pacjentów, szczególnie w kontekście czynników psychologicznych i możliwości złagodzenia objawów żołądkowo-jelitowych.
Dzięki synergii różnych składników, dieta śródziemnomorska nie tylko wspiera zdrowie jelit, lecz także może stanowić istotne uzupełnienie innych metod leczenia, takich jak transplantacja mikrobioty kałowej. Właśnie takie podejście holistyczne może zapewnić pacjentom z IBD lepszą jakość życia i większy komfort w codziennym funkcjonowaniu.
