Postęp w medycynie przyczynił się do znaczącego wydłużenia wieku życia ludzi. Według prognoz, do 2030 roku co szósta osoba na świecie będzie miała ponad 60 lat. Tak dynamiczny wzrost liczby osób starszych niesie za sobą konieczność zapewnienia większej ilości odpowiedniej opieki. Niestety, zarówno członkowie rodziny, jak i profesjonalni opiekunowie, mogą nie być w stanie sprostać temu rosnącemu zapotrzebowaniu. Niezależnie od tego, wiele raportów wskazuje na poważny niedobór siły roboczej, w tym pielęgniarek, w niektórych rozwiniętych krajach. Tym samym rodzi się potrzeba wprowadzenia alternatywnych strategii, które będą wspierać starsze osoby w codziennym życiu.
Technologie, takie jak roboty wspierające, mogą odegrać kluczową rolę w wypełnieniu tej luki i umożliwić osobom starszym życie w komforcie własnych domów. Mimo to społeczne przyjęcie robotów do opieki domowej w starzejących się społeczeństwach nie jest łatwe. Kluczowe bariery to nie tylko aspekty kulturowe i etyczne, ale także finansowe – różnice te komplikują opracowywanie uniwersalnych rozwiązań dostosowanych do indywidualnych potrzeb każdej grupy społecznej. Opracowanie robotów zdolnych do długoterminowej opieki nad osobami starszymi z uwzględnieniem tych wyzwań wymaga więc szczególnego podejścia.
Japońscy naukowcy z Uniwersytetu Chiba postanowili zgłębić, jakie czynniki wpływają na gotowość użytkowników do korzystania z robotów opiekuńczych w warunkach domowych. Badacze wykorzystali podejście skoncentrowane na użytkowniku, które opiera się na zaangażowaniu potencjalnych użytkowników w proces badań i projektowania robotów. Takie podejście uwzględnia rzeczywiste oczekiwania oraz problemy, z jakimi borykają się osoby starsze i ich opiekunowie.
Prof. Sayuri Suwa, główna autorka badania opublikowanego 12 listopada 2024 roku w czasopiśmie Scientific Reports, zauważa: „W krajach, gdzie społeczeństwo się starzeje, wykorzystanie robotów opiekuńczych może pomóc wielu osobom w osiągnięciu celu, jakim jest 'starzenie się na własnych zasadach.’ W każdym kraju różnice w historii, kulturze czy systemach prawnych wpływają na możliwości wdrożenia takich robotów w sposób respektujący lokalne specyfiki.” W badaniu udział wzięli także eksperci z różnych uznanych instytucji, w tym Uniwersytetu Tokijskiego, Healthcare University w Tokio, University College w Dublinie oraz Seinäjoki University of Applied Sciences w Finlandii. W ten sposób zespół zapewnił szeroką, międzynarodową perspektywę.
Przeprowadzone ankiety zebrały odpowiedzi od 525 uczestników z Japonii, 163 z Irlandii i 170 z Finlandii. Badanie obejmowało cztery kluczowe aspekty związane z gotowością do korzystania z robotów: poziom zaznajomienia z robotami, oczekiwania wobec ich funkcji, kwestie etyczne oraz priorytety w projektowaniu urządzeń. Analiza odpowiedzi uwidoczniła zarówno wspólne, jak i specyficzne dla danego kraju czynniki wpływające na akceptację takich rozwiązań.
Jak się okazało, wspólnym czynnikiem dla wszystkich trzech krajów były „pozytywne wrażenia na temat robotów,” zaangażowanie użytkowników w badania i zainteresowanie nowinkami technologicznymi związanymi z robotyką. Jednakże różnice kulturowe również odegrały znaczącą rolę. W Japonii kluczowy wpływ na akceptację miała wygoda użytkowania, podczas gdy w Irlandii doceniano roboty zdolne do komunikowania rodzinie lub opiekunom o nieoczekiwanych zmianach w stanie zdrowia starszej osoby. Z kolei w Finlandii szczególną uwagę zwracano na aspekty związane z designem – co nie dziwi, zważywszy na światową renomę fińskiego wzornictwa.
Badanie wyraźnie pokazuje, że historia, kultura i demografia danego kraju w znacznym stopniu determinują sposób wdrażania technologii opiekuńczych. W Japonii rozwój robotyki jest aktywnie wspierany przez rząd, przemysł i środowiska akademickie, co prowadzi do dość optymistycznego podejścia do takich rozwiązań. W Irlandii, choć rozwój w tej dziedzinie jest mniej zaawansowany, coraz bardziej dostrzega się wartość sztucznej inteligencji i robotyki w sektorze zdrowia i pomocy społecznej. Natomiast w Finlandii większy nacisk kładzie się na estetykę i funkcjonalność w projektowaniu urządzeń.
Wnioski z tej pracy podkreślają, jak ważne jest aktywne zaangażowanie użytkowników końcowych – osób starszych i ich opiekunów – w proces tworzenia technologii opiekuńczych. To nie tylko zwiększa akceptację produktów, ale również pozwala na tworzenie technologii dostosowanych do rzeczywistych potrzeb i oczekiwań. Jak zauważa prof. Suwa: „Włączanie użytkowników w proces projektowania robotów opiekuńczych przynosi korzyści w walidacji tych rozwiązań, ale także otwiera drogę do ich powszechnego wykorzystania. Ostatecznie prowadzi to do wyższej jakości życia osób starszych.”
Dzięki odpowiedniemu połączeniu innowacyjności, współpracy międzynarodowej oraz uwrażliwienia na różnice kulturowe, roboty do opieki domowej mogą wkrótce stać się globalnym narzędziem wspierającym starzenie się w zaciszu własnego domu.